Denizcilik geniş anlamda; gemi ve gemi hizmetleri ile ilişkili, imalatından işletimine, gemiadamından yük işlemcisine, taşıyanından taşıtanına kadar tüm kuruluşları kapsayan ve dünya ekonomisinde çok büyük yere sahip olan bir sektördür. Genel anlamda; uluslar arası deniz taşımacılığı işi, dar anlamda ise gemiadamlığı mesleğidir. Biz konumuz itibarı ile denizciliği, dar anlamı ile yani “gemiadamlığı” olarak ele alacağız.
Gemiadamlığı; ticaret gemilerinde ağırlıklı olarak bedenen yapılan bir hizmet mesleğidir. Uluslararası bir meslektir. Bunun anlamı; bu meslek genelde uluslararası kurallar çerçevesinde uluslararası faaliyetler ile yürütülmektedir. Uluslararası kuralların oluşumunda genelde IMO [1] aktif rol oynamaktadır. Bu kurum, dünya çapında sektörün uygulamalarındaki standartların sağlanmasına yönelik uluslararası toplantılar düzenler, sözleşmelerin (Convention) imzalanmasını sağlar, uygulama kurallarını (Codes) belirler ve bu kuralların uygulamaya geçilmesi için süre belirler. Bu süre içerisinde devletler çalışma yaparak ulusal mevzuatlarını[2] yapılan anlaşma kurallarına uyumlandırır.
Denizcilik alanında en önemli anlaşmalardan birisi STCW[3] anlaşmasıdır. Bu anlaşma gemiadamlarının eğitim standartlarını belirlemiş, gemilerde çalışacak personeli tanımlamış, sonra bunların yeterlikleri[4] ile sahip olması gereken becerileri sıralanmıştır.
Anlaşmanın imzalanması ve kurallarının belirlenmesinden sonra Denizcilik Müsteşarlığımız[5] gemiadamları ile ilgili yönetmelikleri tekrar gözden geçirmiş ve bunları anlaşmaya uygun hale getirmiştir. Bunun sonucunda da bugün anlaşma kurallara uygun eğitim gören ve sertifikalandırılan gemiadamlarımız, uluslararası geçerlikte sertifikalara sahip olabilmekte ve kolaylıkla yabancı ülke gemilerinde iş bulabilmektedirler.
Gemiadamlarının iş imkânlarının geniş olması meslek olarak seçilebilmesi için yeterli gerekçe değildir. Doğru seçim ancak gemiadamlarının çalışma şartlarının bilinmesi ve kişilerin kendilerinin de buna uygun olduklarına kanaat getirmeleri halinde olabilir. Bunu düşünen bir kişi;
A.Gemileri ve çalışma şekillerini bilmeli,
B.Gemiadamlarını ve çalışma şekillerini bilmeli
C.Kendinin bu mesleğe uygunluğunu analiz etmelidir.
Teknik açıdan “tekne”; deniz, göl, akarsu gibi sularda, üzerindeki en azından bir kişi ile birlikte yüzebilecek, farklı amaçlarda kullanılmak üzere içi boş ve üstü açık imal edilmiş bir yapı şeklidir. “Gemi” ise; kullanım amacına uygun olarak, ebat, biçim ve bölümlerde imal edilmiş teknenin, içerisine konan makineler ile kontrollü hareket ve donanım kazandırılmış halidir.
Gemiler internet, kitap ve dergiler gibi değişik kaynaklardan incelenebilir. Genel anlamda ne tip gemiler vardır, ne iş yaparlar, nasıl çalışırlar gemi seçiminde bunun bilinmesi gerekir. Aşağıda gemiler hakkında genel bilgiler verilmiş olmakla birlikte en doğru olanı kişilerin çalışabilecekleri gemilere bizzat giderek onları gezmeleridir.
İlk çağlarda insanoğlu sellerde veya akarsularda sürüklenen ağaçları gördükten sonra bundan yararlanmanın yollarını aramıştır. Önceleri kesip dallarını budadıkları ağaçları bu akarsulara bırakarak daha aşağıda olan köylerine kadar götürmenin yolunu bulmuş sonra bu ağaçların gövdeleri üzerine eşyalarını koyarak akarsuların akış yönünde bunları da taşıtmış, daha sonra kendileri de bir ata biner gibi bu kütüklerin üzerinde binerek kendilerini de akarsularda bir noktadan bir noktaya taşıtmışlardır.
Bu kütüklerin sadece akarsuyun akış yönünde taşıma yapması, durgun suda ise taşıma yapmaması insanoğlunu düşünmeye zorlamış, elleri veya ağaç dalları ile bunlara hareket kazandırmışlardır. Daha sonra içi çürüyerek boşalmış kütükler ile daha fazla insan ve eşya taşıyabildiklerini fark ettiklerinde de bazı kütüklerin içini özellikle boşaltarak ilk tekneleri, ağaç dallarına da uygun form vererek ilk kürekleri icat etmişlerdir.
Denizciler kürek çekmede kazandıkları maharet ile hem teknelerine hareket kazandırmış hem de onlara yön verebilmiştir. Zamanla daha hızlı gemilere ihtiyaç duyulduğundan da çok sayıda kürekçi kullanılmış, bu teknelere yön kazandırmak için de teknenin arkasına ayrı bir görevli ile bir yönlendirme küreği konmuştur. Bu şekilde de ilk dümen bulunmuştur.
Kontrollü hareket kazandırılan ve yönlendirilebilen teknelerin ilk örnekleri M.Ö. 4000 yıllarında eski Mısır’da görülmüştür.
Zamanla rüzgârın tekneler üzerindeki itici etkisi fark edilmiştir. Özellikle arkadan gelen rüzgârdan yararlanmak için tekneye dikilen direkler üzerine kumaşlar germişler ve küreğe yardımcı olarak onun itici kuvvetinden de yararlanmışlardır. Bu şekilde ilk yelkenli gemiler icat olunmuştur. Viking’lerin kürek ve yelkenle ilerleyen efsanevi uzun tekneleri 700–1000 yılları arasında yapılmıştı.
Zamanla rüzgârdan daha fazla yararlanma gayretleri insanoğluna yelkenle seyir teknolojisini kazandırmıştır. 1500'lü yıllardan itibaren dünya denizlerinde yelken açmaya başlayan kalyonlar ile bu teknoloji doruğa çıkmıştır.
Buharlı makine ve pervanenin icadından sonra 19. yüzyılda yelkenlilerin yerini makineli gemiler almaya başlamıştır. Makineler önce buhar pistonlu iken daha sonra bunların yerini içten yanmalı dizel makineler almıştır. Bugün gemilerin çoğunda dizel makineler olmakla birlikte yeni teknoloji türbinli gemilerde bunların yerini almaktadır.
Gemileri tasnif etmeye çalışırsak aşağıda yazılanlar ile sınırlı olmamak kaydı ile çok farklı gruplar oluşturabiliriz.
Mali amacına göre
A.Ticari gemi: Para kazanmak amacı ile çalıştırılan gemi.
B.Özel gemi: Para kazanma dışında kişisel amaçlar ile kullanılan gemi.
Yapım malzemesine göre;
A.Ahşap gemi,
B.Polyester[6]gemi,
C.Sac[7] gemi.
Hareketi sağlayan ana güç kaynağına göre,
A.Kürekli gemi: Kol kuvvetine dayalı kürek ile yol kazandırılan gemi.
B.Yelkenli gemi: Rüzgâr kuvvetine dayalı yelken ile yol kazandırılan gemi.
C.Makineli gemi: Yakıt enerjisine dayalı makine ile yol kazandırılan gemi.
a.Pervaneli,
b.Su jetli,
c.Hava yastıklı gemiler olarak,
Tipine göre;
A.Tek veya çift gövdeli[8]gemi,
B.Kızaklı[9] veya kızaksız gemi,
C.Vasattan kasaralı veya kıçtan kasaralı gemi[10],
D.Buz kıran[11] vasıflı veya vasıfsız gemi,
Sahip oldukları donanımlara göre,
A.Glodoralı[12] veya glodorasız
B.Kreynli[13] veya kreynsiz gemi.
Ancak esas ayrım geminin kullanım amacına göre yapılan ayrımdır. Kullanım amacına göre belirlenen cins, geminin resmi sınıfını belirler. Gemiler daha süratli, kolay ve ucuz işlem yapabilmeleri için kullanım amacına uygun şekillerde farklı biçim ve donanımlarla inşa edilirler. Gemi çeşitlerini kullanım amaçlarına göre genel olarak aşağıdaki gibi tasnif edebiliriz;
A.Askeri amaçlı gemiler (Military ships) (Firkateyn, mayın dökme, ağ gemisi gibi.)
Deniz kuvvetlerine bağlı gemilerdir. Deniz subay, astsubay ve erlerinin görev aldığı gemilerdir. Askeri limanlarda bulunur, zaman zaman tatbikat için denize çıkarlar. Bazıları belirli dönemlerde karakol görevi için denizde uzun süreli kalırlar. Limandayken erler, nöbetçiler ve gereklilik için kalanlar hariç isteyen personel akşam evlerine giderler. Bu gemilerde çalışabilmek için öncelikle deniz kuvvetleri mensubu olunması gerekir.
B.Hizmet amaçlı gemiler (Okul, araştırma, kılavuz gemisi gibi.)
Askeri veya sivil gemilerdir. Zaman zaman görev olduğunda denize açılırlar. Görev yerleri işin çeşidine göre değişebilir. Sivil olanları gemiadamı yönetmeliğine göre gemiadamı ile donatılırlar. Limandayken erler, nöbetçiler ve gereklilik için kalanlar hariç isteyen personel akşam evlerine giderler.
C.Üretim amaçlı gemiler (Balıkçı, balık işleme gemisi.)
Sivil gemilerdir. Büyüklük ve donanımlarına göre kıyılarda veya açık denizlerde görev yaparlar. Kıyı balıkçılığında belirli dönemler av yasağı olduğundan o zamanlarda gemiler karaya bağlar ve bakım, onarımlarını yaparlar. Diğer zamanlar hava şartları müsaade ettiği sürece her gün denize açılırlar ve açık denize gidenler hariç akşama dönerler.
D.Nakliye amaçlı gemiler (Yük, yolcu gemisi.)
Sivil veya askeri olanları vardır. Genelde periyodik tersane bakımları haricinde hiç durmadan çalışırlar. Cinslerine göre yük veya yolcu taşırlar. Personel genelde sadece yıllık izinlerinde evlerine gider onun dışında gemide yaşar ve çalışırlar.
E.Gezi ve spor amaçlı gemiler, (Yat gibi)
Sivil gemilerdir. Özel olanları keyfe keder tatil günlerinde denize çıkar. Ticari olanlarda genelde yaz sezonlarında çalışıp, kışın bakım ve onarımları ile günlerini geçirirler.
Kullanım amacına göre yapılan bu tasnifi çok daha geniş açma imkânı vardır.
Daha önce de belirtildiği üzere gemileri tanımak için burada yazılanlara ilaveten bizzat çalışılabilecek gemilere gidilerek onları görmek, bu gemilerde çalışan gemiadamlarını tanımak için de bizzat onlarla konuşmak en doğru yöntem olacaktır. Aşağıda gemiadamları ile ilgili genel bilgiler verilmiştir.
Gemiadamı; bir hizmet akdine dayanarak gemide çalışan geminin kaptanı, zabitleri, yardımcı zabitleri, tayfaları ve yardımcı hizmet personelidir[14]. Türk bayraklı gemilerde çalışan ve çalışacak olan bu kişilerin yeterlikleri, eğitimleri, sınavları, belgelendirilmeleri, sağlık durumları, kütükleme işlemleri ve vardiya[15] tutmaları ile ilgili kurallar T.C. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı “Gemiadamları Yönetmeliği” tarafından düzenlenmiştir.[16] Amatör denizciler[17] gemiadamı tanımının dışındadır.
Bir gemide genel olarak kaptana bağlı iki bölüm vardır, makine ve güverte. Kaptanın ticari gemilerdeki lakabı “süvari bey”, yaşlı olanlarının ise “bey baba”dır. Makine bölümü geminin yürütülmesi ve çalıştırılması için gereken tüm cihaz ve makinelerin kifayetli çalıştırılması, güverte bölümü ise geminin amacına uygun işletilmesi ile görevlidir. Güverte bölümünün başında 1.zabit, makine bölümünün başında başmühendis bulunur. 1.zabit ifadesi resmi tanım olup gemide bu kişinin lakabı 2.kaptan veya “efendi kaptan”dır. Baş mühendise ise bazen buhar pistonlu gemilerden kalma bir ifade ile “çarkçıbaşı”da denir. Zabitler ve tayfalar onlara bağlıdır. Gemide güverte zabitlerinin lakabı 3.kaptan ve 4.kaptandır. Makine zabitlerine de yine buhar pistonlulardan kalma ifade ile bazen 2.çarkçı veya 3.çarkçı denir. Geminin çalışma özelliğine göre gemide başındaki kişi ile doğrudan kaptana bağlanan başka bölümlerde bulunabilir. Yolcu gemilerindeki otel işletmesine benzer ayrı bir hizmet bölümünün olması, araştırma gemilerinde araştırma görevlilerinden oluşan ve ayrı bir araştırma bölümünün olması gibi.
A. Kaptan;
Kaptan tüm geminin idarecisidir. Gemiyi sevk ve idare eden kişidir. Duruma göre bayrak devletinin[18], geminin ve yükle ilgili olan kişilerin temsilcisidir. Gemisine ve seferine göre belirli bir ehliyeti (Yeterlik) olmalıdır. 500 grt[19] dan küçük gemiler için sınırlı kaptan, okyanus aşırı sefer yapacak büyük gemiler için uzak yol kaptanı, yatlar için yat kaptanı gibi.
B. Zabit;
Kaptana gemi yönetiminde yardımcı olan kişidir. Gemideki konumuna göre bölüm, manevra yeri veya vardiya amirliği yapar, güvenlik nöbeti tutar, yük işlemlerini yönetir, gemi makine ve cihazlarına kumanda eder, bölümü ile ilgili bakım ve tutumları yapar ve yaptırır. Onunda gemisine ve sefer bölgesine göre belirli bir ehliyeti olmalıdır. 500 grt dan küçük gemiler için sınırlı vardiya zabiti, okyanus aşırı sefer yapacak büyük gemiler için uzak yol vardiya zabiti, uzak yol vardiya mühendisi gibi.
C. Yardımcı Zabit[20];
Gemide görevli telsiz zabiti ve doktor, sağlık memuru, hemşire ile gemilerin özelliklerine göre bulundurulması zorunlu olan ve geminin kullanım amacına katkıda bulunan elektrikçi, elektronikçi, elektronik, elektrik ve elektro-teknik zabitlerini gemide yardımcı zabit statüsündedir. Doğrudan kaptana veya bölüm amirlerine bağlı olarak çalışırlar.
D. Yardımcı hizmet personeli;
Gemide personel için istihdam ettirilen aşçı ve kamarotların dışında yolcu gemileri gibi geminin özelliğine göre bu görevlilerine ek olarak işe alınan hizmet personelidir.
E. Stajyer;
Eğitim kurumlarında öğrenci olarak öğrenim gören ve işletmelerde beceri eğitimi için gemide bulunan öğrencilerdir.
F. Tayfa;
Gemideki kaptan, zabit, yardımcı zabit, yardımcı hizmet personeli ve stajyerler dışında kalan gemiadamlarıdır. Güverte tayfaları yine bir tayfa olan güverte lostromosu[21] aracılığı ile birinci zabite bağlıdır. Güverte lostromosunun gemideki lakabı ise “reis” dir. Makine tayfaları da makine lostromosu aracılığı ile 2.çarkçıya bağlıdır. Hizmet personeli olan aşçı ve kamarotlarda tayfa sınıfında yer alırlar. Aralarındaki kıdemli kişi ki genelde bu kişi aşçı olur ve onların sözcüsü durumunda olup doğrudan birinci zabite bağlıdır. Tüm tayfalar sözleşmelerine, eğitimlerine ve yeterliklerine göre amirleri tarafından verilen görevleri yaparlar.
Gemide bulunan;
a. Donatanın, işletenin, kaptanın ve gemiadamlarının gemide bulunan eş ya da çocukları,
b. Donatan ya da işverenin temsilcisi ve memurları,
c. Taşınan hayvanların çobanları,
d. Gemilerin her türlü makine, güverte teçhizat ve ekipmanlarının kontrolü, testi, bakımı ve onarımı için yetkili, sorumlu veya teknik servis elemanları,
e. Turizm işletmeli belgeli gemilerin rehberleri,
f. Bilim gemilerinde çalışan bilim adamları ve benzeri personel,
g. Gemi katibi ve katip yardımcısı,
h. Kamara memuru,
ı. Kaptanın denizde can kurtarma, güvenlik ve profesyonel sualtı çalışmaları görevlerinden dolayı gemiye aldığı kişiler
Gemiadamı ve yolcu statüsünde değildirler. Bu kişiler gemide yapacakları yolculuk için liman başkanlıklarınca yolculuk belgesi alarak sefere çıkabilirler.
Gemiadamı yeterlilik (ehliyet) derecesi, sahip olunan denizcilik eğitimi ve tecrübeye bağlı olarak verilen bir sıfattır. Genel olarak bir yeterlikten yükselen yeterlikteki kişiler alt yeterliklerin görevlerini de yapabilirler. Örnek olarak bir usta gemici, gemici yeterliğinde, bir birinci zabit vardiya zabiti yeterliğinde çalıştırılabilir.
Belli sefer bölgelerinde, belli cins ve büyüklüklerdeki gemilerde belli yeterliğe sahip kaptan ve zabitler çalışabilmektedir. Gemilerin hangi yeterlikte ve sayıda gemiadamı bulundurmalarının gerektiği “Gemilerin gemiadamı ile donatılmasına ilişkin yönetmelik” tarafından belirlenmiş ve “Solas”a tabi gemiler için gemilerin “Gemi adamları donatımı asgari emniyet belge”lerinde gösterilmiştir.
Bölüm sonunda bu tasnifi gösteren genel bir tablo verilmiştir.
Gemileri ve gemiadamlarını tanımak da bunu bir meslek olarak seçmek için yeterli değildir. Bunun için kişi kendisini de analiz ederek bu mesleğe uygunluğuna bakmalıdır.
Meslek ağırlıklı olarak bedeni olduğundan kişinin fiziki durumu iyi olmalıdır. Bu neden ile yaş önemlidir. Yaş konusunda alt sınır 16’dır. Üst sınır konmamakla birlikte fiziki yeterliğin düştüğü yaşlarda bu mesleğe girmemek girildiyse de çekilmek gerekir.
Eğitim konusunda; ehliyet derecesine göre ilköğretimden yüksek öğretime kadar belirli temel ve mesleki eğitimler gerekmektedir. Bunlar “gemiadamı yönetmeliği”nde teferruatlı şekilde belirtilmektedir.
Aile konusunda da denizciliğin ayrılık, ailenin ise beraberlik olduğu unutulmamalıdır. “Denizcinin karısı dul, parası pul” sözü bize bunu hatırlatmaktadır.
Bir söylentiye göre bir armatörün[22] maaş alamayan bir gemicisine söylediği bir söz var. “Turist gibi gezersiniz, otel gibi yatarsınız, restoran gibi yersiniz, birden benden para istersiniz.” Evet; genelde gemiadamlığı uzaktan böyle gözükür ve insanları cezp eder. Ancak gemi yaşamını kısaca; ayrılıklar ve mahrumiyetler içerisinde çok çalışmak, bu arada macera duygusunu tatmin ederken bir yandan da para kazanmak olarak tarif edebiliriz. Ancak para kazanmayı da pek abartmamak gerekir. Genelde söylentiler hep uç rakamlar üzerinedir. Kazanç hiyerarşik[23] yapıda altta olanlar için hemen hemen karada kazanabileceklerine eş, üstte olanlar içinse bir miktar daha fazladır.
Bir gemiadamı yazılanlar ile sınırlı olmamak üzere aşağıdaki vasıflara sahip olmalıdır.
A.Denizin bedenen zor yaşamına ayak uydurabilmesi için fiziki olarak tam sağlıklı olmalıdır.
B. Denizdeki gerilim, yalnızlık, zor yaşama dayanabilecek ruh yapısına sahip olmalı, hiçbir psikolojik sorunu olmamalıdır.
C. Macera duygusu güçlü olmalıdır.
D. Mahrumiyetlere katlanabilir olmalıdır.
E. Ahlak yapısı güçlü olmalı, paraya düşkünlüğü olmamalıdır.
F. Çalışkan olmalıdır.
G. Disiplin[24] altında çalışabilmelidir.
F. Ev yaşantısına aşırı bağlı olmamalıdır.
Eğer bu analizlerden sonra halen gemiadamı olmak istiyorsanız mevcut imkânlara göre kendinize “gemici”[25], “yağcı”[26], “kamarot”[27], “aşçı”, “yat kaptanı”, “balıkçı gemisi kaptanı”, vardiya zabiti gibi bir meslek hedefi seçerek gerekenleri yapmanız lazımdır.
Denizcilikte meslek hedefini seçmek için;
A. Farklı sınıflardaki gemilere gidilerek görevdeki bir gemiadamından geminin çalışma şekli ve şartları öğrenilir,
B. Gemideki zabitan, tayfa, makine, güverte ve hizmet personelinden birer gemiadamı ile görüşülerek onların görevleri, çalışma ve yaşam şartları, gelir ve izin durumları ile bu yeterliklerini nasıl kazandıkları öğrenilir,
C. Gemilerin çalışma şekli ve şartlarının kişisel özelliklere uygun olup olmadığı değerlendirilir,
D. Gemide çalışılabileceği düşünülüyorsa yeterlikler ayrı ayrı düşünülerek eğitim hususu hariç kişisel özellik ve isteğe bakılarak meslek hedefi seçilir.
Türk bayraklı gemilerde çalışan ve çalışacak olan gemiadamlarının yeterlikleri, eğitimleri, sınavları, belgelendirilmeleri, sağlık durumları, kütükleme işlemleri ve vardiya tutmaları ile ilgili kurallar T.C. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı “Gemiadamları Yönetmeliği” tarafından düzenlenmiştir.
Türk gemilerinde bir kişinin gemiadamı olabilmesi için aşağıdaki şartları yerine getirmesi gerekir[28].
A. T.C. vatandaşı olmak, (Kıbrıs veya Türkiye’de mesleki eğitim gören KKTC vatandaşı veya özel şartlarda diğer Türk soylu kişiler içinde bu hak mevcuttur.)
B. Adli sicil kaydı olmamak,
C. Deniz hizmetine uygun sağlık durumuna sahip olmak,
D. Yeterlik derecesine göre değişen yaş, öğrenim derecesi ve hizmet süresine ilişkin ön koşulları sağlamak.
Gemiadamları, “Gemiadamları Yönetmeliği”nde belirtilen suçlardan hiç ceza almamış olmaları gerekmektedir[29]. Bu durumu gerekirse savcılık yoklama belgesi[30] ile ispat ederler. (Artık merkezi sistem ile devlet kurumları kişilere ait sabıka kayıtlarına kendileri ulaşabilmektedirler.) Yönetmelikte belirtilen suçlar aşağıdadır;
200 grt’dan küçük gemilerde çalışan gemiadamları ile balıkçı gemilerinde çalışan gemiadamlarının haricindekiler “Gemiadamı Sağlık Yönergesi”nde belirtilen sağlık şartlarına sahip olmalıdır[31]. Bu şartları yerine getirdiklerini tam teşekküllü hastaneden aldıkları “gemiadamı olur” sağlık raporu ile ispat ederler. Bu rapor periyodik olarak yenileyerek şartın devamlılığı sağlanır. 200 grt’dan küçük gemilerde çalışan gemiadamları ile balıkçı gemilerinde çalışan gemiadamları gereken sağlık şartlarına sahip olduklarını “sürücü olur” raporu ile belgelerler. Ancak her halükarda ilk defa belge alacaklar mutlaka tam teşekküllü hastaneden “Gemiadamı sağlık yönergesi”ne uygun rapor almalıdır.
200 grt’dan küçük gemilerde çalışan gemiadamları ile balıkçı gemilerinde çalışan gemiadamlarının sağlık raporları 5 yıl, diğer gemiadamlarının sağlık raporları 18 yaşından küçük gemiadamları için 1 yıl, 18 yaşından büyük gemiadamları için ise 2 yıldır. Süresi sona eren raporun yenilenmesinde gemiadamları en yakın Sahil Sağlık Denetleme Merkezine müracaat ederek yetkili bir sağlık kuruluşu için sevk alırlar ve sağlık kontrollerini yaptırırlar. Hastaneden alınan sağlık raporu 2 ay içerisinde Sahil Sağlık Denetleme Merkezine getirilerek görevli doktora onaylatılmalı ve gerekiyorsa belgelendirilmelidir.
Sağlık kontrolleri periyodik olmakla birlikte liman başkanlıkları sağlık durumlarından kuşku duyulan ya da hasta oldukları bildirilen Gemiadamlarından, sağlık belgelerinin geçerlik süresi bitmeden, yoklamalarını yaptırmalarını isteyebilirler.
Bir kişinin belirli bir gemiadamı yeterliğini alabilmesi için belirli yaş, hizmet, genel ve mesleki öğrenim dereceleri ile sınav şartlarını karşılaması gerekir.
Mesleki eğitimde bazı yeterlikler için müsteşarlık onaylanmış bir eğitim kurumundan eğitim alma ve sınav zorunluluğu getirmekteyken bazıları içinde sadece hizmeti yeterli görebilmektedir. Örnek olarak gemici olabilmek için müsteşarlık tarafından tanınmış bir eğitim kurumundan eğitim almak ve müsteşarlık sınavından başarılı olmak yeterliyken, bir usta gemici için gemide öğretilenler ve kaptanın bir bonservis ile belirli konuları öğrendiğini belirtmesi yeterli olmaktadır.
Bu neden ile belirli yeterliğe sahip olmak isteyen gemiadamları veya adayları öncelikle bu şartları bilmelidir. Eğer istenen bir yeterlik için bir eğitim kurumundan eğitim alma zorunluluğu yoksa kişi mesleki başarı ve avantajları için bu eğitimini ya kendi kendine ya da bir yardımla sağlamalıdır. Alınacak yardımda yine en uygun olanı müsteşarlık tarafından tanınmış bir eğitim kurumudur. Hatta eğitim zorunluluğu bulunmamakla birlikte sınav zorunluluğu bulunan yeterlikler için dahi bu desteğin alınması sınavda başarı için çok önemlidir.
Gerek eğitim zorunluluğu bulunan yeterliklerin eğitimi, gerekse eğitim zorunluluğu olmaksızın sınav zorunluluğu bulunan yeterliklerin sınav hazırlıkları için bulunulan yere en yakın ve eğitim kalitesi yüksek müsteşarlık tarafından onaylanmış bir eğitim kurumuna müracaat edilir. Eğitim zorunluluğu bulunan tayfa yeterlikleri için müracaatta gereken aşağıdaki evraklar hazırlanarak kurs bedeli ödenir ve kursa başlanır.
A. Nüfus cüzdanı fotokopisi,
B. En az ilköğretim okulu öğrenim belgesi fotokopisi,
C. Fotoğraf,
D. Savcılık belgesi,
E. Sağlık belgesi. (Tam teşekküllü hastaneden alınan “gemiadamı olur” kayıtlı sağlık raporu sahil sağlıkta sağlık belgesine dönüştürülür.)
F. Aşçı ve kamarotlar için en az 6 ay geçerli bonservis.
Kursların sonunda eğitim kurumu bir genel değerlendirme sınavı yapar. Kamarot ve aşçı olacaklar için başka sınavda başarılı olmaları gerekmezken gemici, yağcı, yat kaptanı, balıkçı gemisi kaptanı, açık deniz balıkçı gemisi kaptan, vardiya zabiti adayları bu sınav dışında bir de müsteşarlığın sınavında başarılı olmaları gerekmektedir.
Sınavlarda başarılı olanlar gemiadamı cüzdanı[32] almak için Liman Başkanlığına ekleri beraberinde bir dilekçe ile başvururlar. Gemiadamı cüzdanı; idare tarafından, T.C. Gemiadamı Kütüğüne kayıtlı kişilere verilen, kişi nüfus bilgileri ile yeterlik derecelerini ve terfilerini gösteren, polis vizelerinin işlendiği, hudut giriş çıkış kayıtlarının işlendiği gemiadamı olarak ülkelere giriş çıkışlarda pasaport yerine kullanılabilen bir belgedir.
Liman başkanlığı verilen bu evrakları kontrol eder ve eksiği yoksa bağlı olduğu bölge müdürlüğüne gönderir. Bölge müdürlüğü gerekli kontrolleri yapar ve uygunsa müracaat sahibini Türk gemiadamı kütüğüne kayıt eder. Kütüğe kayıt edilen gemiadamının cüzdanını, STCW eğitim belgelerini ve zabitler için ilaveten yeterlilik belgesini tanzim eder ve bu belgeleri geliş yolu ile gemiadamına ulaştırır.
Bir gemiadamı kütüğe kayıt edildikten sonra gemiadamı olabilmek için gereken koşullardan birini kaybederse, gemiadamının cüzdanı ve yeterlilik belgesi liman başkanlığınca geri alınır. Gerekli koşullar sağlandığında da yeniden geri verilir.[33]
Gemiadamı olmak için;
A. Seçilen meslek hedefine göre denizcilik eğitimi için müsteşarlıktan onaylı bir kuruma kurs için müracaat edilir,
B. Kurs sonunda “kurs başarı belgesi” alınır,
C. Sınav zorunluluğu olmayanlar gemiadamı cüzdanı almak için, sınav zorunluluğu olanlar sınava girmek için liman başkanlığına başvurur,
D. Sınav sonunda başarılı olanlar gemiadamı cüzdanı almak için liman başkanlığına başvurur,
E. Gerekli şartları yerine getirenler ve müsteşarlıkça onaylananlar gemiadamı cüzdan ve yeterlik belgelerinin liman başkanlığından alırlar.
"Yazı, edinilen yeni bilgi, değişim ve yapılan yorumlar ile tekrar tekrar güncellenmektedir. Bu neden ile kopyalayıp almak yerine ihtiyacınız olduğunda tekrar açıp okumanızda yarar bulunmaktadır. Bu yazı her zaman burada olacaktır."
[1] IMO: (International Maritime Organization) Uluslararası Denizcilik Örgütü
[2] Mevzuat: Hukuki geçerliğe sahip düzenlemeler. Kanunlar, tüzükler vs.
[3] STCW: (Standards of Training, Certification and Watchkeeping for seafarers) Gemiadamlarının eğitim, sertifikalandırma ve vardiya standartları anlaşması.
[4] Yeterlik: Ehliyet
[5] Denizcilik Müsteşarlığı: Ülkemizde denizcilik ile ilgili düzenleme, kontrol ve işlemleri yapan kurum.
[6] Polyester: Petrol türevi sentetik bir madde. Kalıp üzerine konan fiberi yapıştırarak tekne yapımında kullanılır.
[7] Sac: Çelik levha.
[8] Çift gövdeli gemi: Birbirinin eşit iki teknenin bir köprü ile birleştirilmesiyle yapılan gemi.
[9] Kızaklı gemi: Sürtünme kuvvetini azaltmak için gemi altına konan kızaklar üzerinde yol alan gemi.
[10] Vasat; geminin orta kısmı, kıç; arka kısmı, ana güverte; teknenin üzerini kapatan, üzerinde yürünen, çalışılan yeri, kasara; ana güvertenin üzerine yapılan kapalı gemi bölmesi,
[11] Buzkıran: Buzla kaplanan denizlerde gemilerin buzları kırabilmesi için gemiye kazandırılan özellik.
[12] Glodora: (Between deck) Güverte arası hacim. Genelde kırkambar yük taşıyan gemilerde ambar içi açılıp kapatılan güverteler. Glodoralı (Tweendecker).
[13] Kreyn: 360 derece dönebilen bir gövde üzerine konan ağır palangalı bir kol yardımı ile ağırlık kaldırıp indirebilen gemi vinci.
[14] Gemiadamları yönetmeliği md.4, Deniz iş kanunu md.2, Türk Ticaret Kanunu md. 821
[15] Vardiya: 0400-0800, 0800-1200,1200-0400 saatleri arasında üç farklı kişi veya ekip tarafından yürütülen sıralı görev.
[16] Gemiadamları yönetmeliği md.2,
[17] Amatör denizci: Bir kişinin ticari olmayan özel küçük teknesini kullanabilmesi için verilen yeterlik
[18] Bayrak devleti: Geminin kıçında taşıdığı bayrağın devleti
[19] grt: Gros tonaj. Bir geminin istisnalar hariç kapalı yerlerinin toplam hacmi.
[20] Gemiadamları yönetmeliği md.5,
[21] Gemiadamları yönetmeliği md.5,
[22] Armatör: Donatan. Gemisini deniz ticareti için donatarak işleten kişi veya kurum.
[23] Hiyerarşi: ast-üst, amir-maiyet ilişkisi
[24] Disiplin: Kurallara uygun.
[25] Gemici: Güverte bölümündeki en küçük yeterliğe sahip tayfa
[26] Yağcı: Makine bölümünde en küçük yeterliğe sahip tayfa
[27] Kamarot: Gemi personeli servis elemanı.
[28] Gemiadamları yönetmeliği md.50,
[29]Gemiadamları yönetmeliği md.50,
[30] Savcılık yoklama belgesi: Adli sabıka durumunu gösterir, savcılıktan alınan belge.
[31] Gemiadamları yönetmeliği md.61,
[32] Gemiadamı cüzdanı: Bir kişinin gemiadamı olduğunu gösteren, kimlik bilgilerinin işlendiği, polis vizesinin yapılıp pasaport gibi kullanılabildiği gemiadamı kimlik belgesi.
[33] Gemiadamları yönetmeliği md.59,
Yaş sınırını lütfen yazın
YanıtlaSilEvet, yaş sınırı nedir?
YanıtlaSil