GEMİCİ OLMAK

1.GEMİCİ OLMAK

1.1.Gemici Yeterliğine Sahip Olma Şartları

Gemici dendiğinde akla hemen herhangi bir gemi tayfası gelmektedir. Ancak yönetmelikte verilen yeterlik sıralamasına[1] baktığımızda bunun herhangi bir gemi tayfası değil tayfa sınıfında bir yeterlik derecesi olduğu görülür. Askeri görev bonservis[2] sahibi olmak gibi özel durumlar hariç güverte bölümünde tayfa başlangıç yeterliği “gemici” dir.

Gemici genelde gemi güverte bölümünde bakım tutum, manevrada ve donanım işletilmesinde yardımcılık görevleri alır. Gemiciler gemi yönetiminde görevli olmamakla birlikte bazı küçük tekneleri kullanabileceği “Gemilerin gemiadamı ile donatılması hakkındaki yönetmelik” de belirtilmiştir. Bu yönetmeliğe göre gemici yeterliğine sahip bir gemi adamı 8m.den küçük yolcu motorlarında, 10 m.den küçük balıkçı teknelerinde ve liman sefer bölgesi[3] içerisinde 18 grt den küçük balıkçı teknelerinde kaptanlık yapılabilmektedir.

Gemici olmak için askeri gemi hizmet sahibi olmak gibi özel durumlar hariç aşağıdaki şartların sağlanması gerekir;

A.İlk defa müracaat edenler için;

Aa.En az 16 yaşında olmak (16 bitmiş 17’den gün alınıyor)

Ab.En az ilköğretim okulu mezunu olmak,

B.Miçolar[4] için;

Ba.Beş temel denizde güvenlik eğitimini[5] ve

Bb.Bir yıllık geçerli deniz hizmeti tamamlanmış olmak,

C.Gereken şartları yerine getiremeyen miçolar ve gemici olmak için ilk defa müracaat edenler için Denizcilik Müsteşarlığı tarafından onaylanmış bir kurumdan “Gemici” eğitimi almış olmak,

D.Bunların hepsi için;

Da.Denizcilik Müsteşarlığının “Gemici” sınavından başarılı olmuş olmak,

Db.Gemiadamı olmak için gereken diğer şartları sağlanmış olmak.

1.1.1.Gemici Yeterlik Sınavı

Tayfa sınav tarihleri müsteşarlık tarafından yılda en az iki kere olmak üzere uygun görülen zamanlarda bölge müdürlüklerinin bulunduğu yerlerde yapılır. Bu sınavların tarih ve yerleri GASM Başkanlığı’nın www.tcgasm.com ve Denizcilik Müşteşarlığının www.denizcilik.gov.tr web siteleri ile Bölge Müdürlükleri ve Liman Başkanlıklarınca adaylara  duyurulur.

Sınav hariç gemici olma şartlarını yerine getiren adaylar sınav tarihinden en az üç gün önce “gemici” sınavına girme isteklerini ve yerini belirtir bir dilekçeyi ve eklerini ikametgâhlarına[6] en yakın liman başkanlığına[7] vererek müracaat ederler. Başkanlıkta müracaatları uygun olan adaylardan bir imza beyan örneği[8] alınır ve kendilerine bir kimlik bilgi formu doldurulur. Her başvuru bir sınav döneminde sadece bir sınav için geçerlidir. Sınavlarda başarısız olan adayların evrakları liman başkanlığınca kendilerine iade edilir. Aday bir sonraki dönem evraklarını tekrar toplayarak ve liman başkanlığına sınav için tekrar müracaat eder.

Başarısız olduğundan tekrarlanan sınavda dahil olmak üzere sınav öncesi aday idare tarafından her yıl belirlenerek “Müsteşarlık ve Gemiadamları Sınavları Merkezi”nin internet adresinden duyurulan sınav harç tutarını belirtilen banka hesabına “sınav harcı” kaydını koydurarak yatırırlar. Dekontun bir nüshası sınav mahallinde ilgililere gösterilir. Sınav harcını yatırmayanlar veya dekontunu sınav yerinde yanında bulundurmayanlar veya ibraz edemeyenler kesinlikle sınava alınmazlar.

Sınav belgesinde sınav yeri sadece liman olarak belirtilir. Sınavlar bölge, gemi ve GASM temsilcilerinden oluşan üç kişilik bir komisyon tarafından, bölge müdürlüklerinin bulunduğu limandaki 300 GT’ dan daha büyük bir gemide, bu tonajda bir gemi  bulunamadığı takdirde limandaki en büyük gemide veya uygun bir kara tesisinde yapılır. Bu neden ile sınavın tam yeri ve saati sınavdan bir gün önce sınava girilecek yerin Liman Başkanlığından öğrenilir.

Adaylar belirtilen yerde zamanında bulunurlar. Sınav sözlü olarak yapılır. Sınavda en az 3 soru sorulur gemici için bunun biri denizde güvenlik, biri seyir diğeri de gemicilik konularındandır.

Sınava alınan adaya, sınav mahallindeki masa üzerinde ters çevrili olarak karıştırılmış soru gurubundan bir soru sayfası çektirilir.  Bu arada adayın getirdiği belgeler kontrol edilir, sınav yoklama formunda belgenin var olduğunu belirmek için belge yeri işaretlenir sonra adayın çekmiş olduğu soru grubunun numarası forma yazılır ve form adaya imzalatılır. Aday sorularını aldıktan sonra verilen makul bir sure içinde cevabı düşünür. Süre sonunda kendisinden soruları cevaplaması istenir.

Aday’ın soruları cevaplaması ve sınav mahallinden ayrılmasından sonra komisyon üyeleri, her bir soru için değerlendirmelerini yaparlar.  Değerlendirme yüz tam puan üzerinden belirlenir. Üyelerin vereceği her bir not değeri ile hesaplanan üç not ortalaması, forma yazılır. Geçme notu 100 üzerinden 50 puandır. Sınav sonucu geçti, başarısız veya girmesi şeklinde sınav sonuç formuna yazılır ve komisyon üyelerince imzalanır.

Sınav sonuçları yaklaşık 10 gün sonra internetten açıklanır. (İzmir için web adresi http://www.izmirdenizcilik.gov.tr/) Sınavı başaranlar gemiadamı cüzdanı almak için bir dilekçe (Form-4) ve ekleri ile birlikte liman başkanlığına başvururlar.

1.2.Uygulama

      Mesleki ve kişisel analize göre “Gemici” yeterliğinde gemiadamı olunması için;

A.Bulunulan yere yakın “gemici” eğitimi vermeye yetkili eğitim kurumlarından en iyi eğitim verebilecek olanı seçilir,

B.Gereken evraklar temin edilerek kursa kayıt olunur ve eğitime katılınır,

C.Kurs sonunda kurumun sınavına girilerek “Kurs başarı belgesi” alınır.

D.Bulunulan yer Liman Başkanlığına başvurularak “gemici sınavı” giriş kaydı yaptırılır.

E.“Gemici sınavı”na girilir.

F.Sınav sonuçları belli olduktan sonra tekrar Liman Başkanlığına gidilerek, sınavdan başarılı olunduysa “Gemiadamı cüzdanı” başarılı olunamadıysa yeni bir “Sınav” talebinde bulunulur.

2.GÖREV ALMAK

      Bir gemiadamının görevleri net olarak belirli bir yerde yazılı değildir. Görev bir şekilde eğitim standartlarından, sözleşmeden, güvenlik esaslarından ve denizcilik örf ve adetlerinden belirlenir. Bunları da çok genel bir ifade ile ahlaka ve kanuna aykırı ve amirin[9] kişisel işlerine ait olmayan, yeterliğin tanımladığı ve amirin verdiği işleri yapma olarak belirleyebiliriz.

      Bir gemide yapılacak işler çok fazladır. Sağlıklı bir çalışma için bölüm amirleri gün boyunca gerek periyodik kontrol, bakım ve onarım listelerinden gerekse iş planlarından yapılacak işleri çıkartır. Ertesi gün 07.30’da yanlarına gelen lostromo ile o gün yapılacak bu işleri konuşur, karşılıklı fikir alış verişi yaparlar. Bunun sonunda bölüm amirinin yanından ayrılan lostromo 08.00’da toplanan tayfaya görev dağılımını yaparak onları iş başına davet eder.

2.1.Güverte Tayfasının Genel Görevleri

      Gemideki güverte tayfaları ile bu kişilerin genel görev dağılımı aşağıda belirtilmiştir.

A.Gv. lostromosu (Reis)

Aa.Güverte tayfasının amiridir,

Ab.Manevrada baş üstü[10]  görevlisidir,

Ac.Tekne bakımında 1.zabitin yardımcısıdır,

Ad.Güverte donanımının işletim amiridir,

Ae.Güverte müstehlik[11]  ve yedek parça deposunun sorumlusudur.

B.1.usta gemici (Fenerci)

Ba.Gv. Lostromosunun yardımcısıdır,

Bb.Manevrada baş üstü görevlisidir,

Bc.Güverte donanımının işletim görevlisidir,

Bd.Tekne bakım görevlisidir.

Be.Boya deposunun sorumlusudur.

C.2.usta gemici (1.Vardiyacı[12])

Ca.Manevrada baş üstü görevlisidir,

Cb.Güverte donanımının işletim görevlisidir,

Cc.Seyirde 12–4 köprüüstü vardiyacısıdır,

Cd.Seyir haricinde 12–4 güverte nöbetçisidir,

D.3.usta gemici (2.Vardiyacı)

Da.Manevrada kıç üstü görevlisidir,

Db.Güverte donanım işletim görevlisidir,

Dc.Seyirde 4–8 köprüüstü vardiyacısıdır,

Dd.Seyir haricinde 4–8 güverte nöbetçisidir,

E.4.usta gemici (3.Vardiyacı)

Ea.Manevrada köprü üstü serdümendir,

Eb.Güverte donanım işletim görevlisidir,

Ec.Seyirde 8–12 köprüüstü vardiyacısıdır,

Ed.Seyir haricinde 8–12 güverte nöbetçisidir,

F.1.gemici

Fa.Manevrada kıç üstü[13]  görevlisidir,

Fb.Güverte donanım işletim görevlisidir,

Fc.Kürekli bot kürekçisidir,

Fd.Tekne bakım görevlisidir.

G.2.gemici (Fiter)

Ga.Güverte kaynakçısıdır,

Gb.Güverte donanım işletim görevlisidir,

Gc.Manevrada kıç üstü görevlisidir,

Gd.Tekne bakım görevlisidir.

      Burada yazılı güverte tayfalarının sayısı ve görevleri gemisine göre değişiklik gösterebilir. Örnek olarak bir tankerde; yük pompalarının ve devrelerinin hazırlatılması ve işletilmesinde görevli olarak bir kişiye pompacı[14] görevi verilebilir veya küçük gemilerde bulundurması gereken tayfa sayısı azaldığından görev birleştirmesi de yapılabilir.

      Solas’a tabi olmayan gemilerde örnek olarak bir yatta; tayfa sayısı iyice azaldığından görev birleştirmeleri çok daha fazla olur ve hatta kaptan dahi tayfaya ait birçok işleri üzerine almak zorunda kalır. Bunun dışında ticari yatın özelliğinden dolayı makine ve yat turizminin gerektirdiği işler de güverte tayfasının görevleri içerisine girer.

2.2.Gemicilik İşlemleri

      Gemilerde güverte tayfası tarafından yapılan işlemlere gemicilik işlemleri denir. Bu işlemleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

A.Meydancılar ve görevleri;

      Meydancılar[15]; molalar haricinde sabah saat 0800’dan akşam saat 1700’a kadar çalışan, vardiyacı gemicilerin dışındaki güverte tayfasından oluşur. Güverte lostromosu, fenerci, fiter ve gemici bu grubun içerisindedir. Genel olarak sınırlı olmamak kaydı ile aşağıdaki işleri yaparlar;

Aa.Gemi yapı elemanlarının, donanım ve unsurlarının bakım ve tutumu,

Ab.Gemisine göre geminin kendi servis araçları ile gemi ve kıyı arasında malzeme ve insan transferi,

Ac.Gemi manevralarında yardımcılık,

Ad.Güverte donanımının işletilmesi,

Ae.Gemi içinde malzemelerin taşınması ve depolama,

B.Vardiyacılar ve görevleri;

      Güverte vardiyacıları üç kişi olarak “STCW Köprüüstü Vardiya Tutma Eğitim Belgesi”ne sahip, dümen tutma ve gözcülük konusunda nazari ve teorik eğitim almış, dümen komutlarını anlayabilecek ve lumbarağzı[16] nöbet görevini yapabilecek derecede yabancı lisan bilgisine sahip usta gemiciler arasından 1.zabit tarafından seçilirler. Vardiyalarını aksi belirtilmedikçe sırayla vardiya cetveline belirtilen şekilde sekizer saatlik aralarda dörder saat olarak 24 saatte toplam 8 saat olarak tutarlar. Görev yerleri seyirde köprüüstü, demirde güverte, rıhtıma bağlıyken lumbarağzıdır. Vardiya amirinin emrindedirler ve sınırlı olmamak kaydı ile aşağıdaki görevleri yürütürler.

Ba.Demirde[17]  nöbetçilik, seyirde serdümenlik[18] veya gözcülük,

Bb.Sancak veya bayrakların çekilmesi ve indirilmesi,

Bc.Seyir fenerleri[19] ile güverte aydınlatmalarının yakılıp söndürülmesi,

Bd.Köprüüstü ile köprüüstündeki cihazlarının ve kırlangıçların[20] temizliğini,

Be.Gereklilik hallerinde bölüm amirinin talebi, kaptanın izni ile meydancı görevleri.

2.3.Uygulama

      Bir güverte tayfası görev almak için;

A.Yeterli derecede dinlenilerek rutin göreve fiziki ve ruhi olarak hazırlanılır,

B.Göreve uygun giyinilir, kuşanılır ve fikri olarak göreve yoğunlaşılır,

C.Görev saatinden 5 dakika önce:

Ca.Vardiyacı

Ca1.Seyirde köprüüstünde,

Ca2.Demirde güvertede,

Ca3.Rıhtımda lumbar ağzında,

Cb.Meydancı güvertede,

Cc.Hizmet görevlisi görev yerinde hazır olur.

"Yazı, edinilen yeni bilgi, değişim ve yapılan yorumlar ile tekrar tekrar güncellenmektedir. Bu neden ile kopyalayıp almak yerine ihtiyacınız olduğunda tekrar açıp okumanızda yarar bulunmaktadır. Bu yazı her zaman burada olacaktır."

[1] Gemiadamları yönetmeliği md.5,

[2] Bonservis: Görevden ayrılan bir kişiye işyeri tarafından verilen yaptığı görev ve süresini belirten belge.

[3] Liman sefer bölgesi: Mevzuat ile sınırları belirlenmiş liman içinde yapılan sefer.

[4] Miço gemiciden daha alt bir yeterliliktir. Artık verilmemekte birlikte mevcutların geçerliği devam etmektedir.

[5] 5Temel denizde güvenlik eğitimi: Mevzuat ile belirlenmiş bir gemiadamının denizde çalışabilmesi için alması gereken güvenlik eğitimleri. Personel güvenliği ve sosyal sorumluluk, yangın önleme ve yangınla mücadele, temel ilk yardım, denizde kişisel can kurtarma teknikleri, can kurtarma araçlarını kifayetli kullanma. Gemiadamları yönetmeliği md.19,

[6] İkametgah: Oturulduğu muhtara usulüne göre bildirilmiş oturulan ev.

[7] Liman başkanlığı: Bir limandaki denizcilikle ilgili işlemleri yürüten denizcilik müsteşarlığının alt birimi.

[8] İmza beyan örneği ve kimlik belgesi liman başkanlığında doldurulacaktır.  Ancak dilekçe formu talebi sırasında bu formlarda verilirse liman başkanlığının bilgi ve yetkisine giren kısımlara dokunulmayacaktır.

[9] Amir; emir veren.

[10] Baş üstü; geminin ön tarafının üstü.

[11] Müstehlik; tüketim malzemesi.

[12] Vardiyacı; sıralı görev tutan kişi.

[13] Kıçüstü; geminin arka tarafının üstü.

[14] Pompacı: Tankerlerde yakıt ve balast pompalarının kullanıcı bakımlarını yapan, onları işleten, verilen talimat doğrultusunda yük tanklarının valflarını açıp kapatan kişi.

[15] Meydancı: Gemide 08.00-17.00 arasında çalışan personel grubu.

[16] Lumbarağzı: Kıç kasarada gemiye girilen yer.

[17] Demirde; geminin kendisini denizin dibine bağlayan ağırlığı atmış ve öylece denizin üzerinde durma hali.

[18] Serdümen: Dümen tutan gemiadamı.

[19] Seyir feneri: Geminin seyirde durumunu belirtmek amacı ile geceleri yaktığı belirli fenerler.

[20] Kırlangıç: Kaptanın yanaşma manevralarında gemiyi yönettiği köprüüstü güvertesinin sancak ve iskele taraflarındaki yan çıkıntılardır.