Gemilerin içinde bulunduğu koşullar nedeni
ile yapı ve teferruatın yıpranması çok hızlıdır. Gemi bölüm amirleri tarafından
yüzlerce sorudan oluşan kontrol listeleri ile günlük kontrollere tabi tutulur,
bakım, onarım ve değişim hususları tespit edilir ve bu aksaklıkların
giderilmesi için planlama yapılır.
Esas olan, acil olanlar dışında gemideki
ana yapı ve teferruatın onarımı, değişimi ve ileri seviye bakımlarının
profesyonel kişilerce yapılmasıdır. Gemi personeli tarafından yapılan geçici bakımın
amacı profesyonel müdahale yapılıncaya kadar malzemenin vasfını korumaktır.
Ancak; maalesef bu işler çoklukla gemide veya tersanelerde[1] gemi personeli
tarafından gerçekleştirilmektedir. Bunun ana nedeni maliyetin düşürülmesidir.
Düşük maliyet için kullanılan ucuz koruyucu malzeme kısa sürede vasfını
kaybetmekte ve gemi seyirdeyken bunun giderilmesi yine gemi personeline
kalmaktadır. Hatta profesyonel müdahale yapılabilecekken tersanelerde bile bir
kısım işler gemi personeline yaptırılarak işveren tasarrufa gitmektedir. Bu
neden ile işveren gemiadamından bir profesyonel gibi malzeme bakımı bilgi ve
becerisine sahip olmasını da beklenmektedir.
Bakımı yapılacak unsurlar gemisine,
cinsine ve yerine göre ahşap, polyester veya metalden yapılmış olabilir. Bu
malzemelerde bakım üç şekilde yapılır;
A.Temizlik;
Temizlik; malzemenin üzerinde yapışan veya
konan, malzemenin vasfını veya estetiğini bozan maddeleri oradan kaldırmaktır.
Tüm malzemede periyodik olarak uygulanır. Gemideki kirleticiler genelde yük
tozu, deniz tuzu, yerine uygun olmayan koruyucu veya temizleyici gibi
maddelerdir. Temizlik aşamasında kirliliğin cins ve aşamasına göre bez, sert
temizleyiciler ve kimyasallar kullanılabilir. Esas olan temizliğin kalitesi ve
malzemenin vasfını bozmamasıdır.
B.Geçici bakım:
Geçici bakım; üzerine koruyucu veya
estetik amaçlı tatbikat yapılmış malzemede ileri bakımın son kademesinin
tekrarı şeklinde yapılan bakımdır. Örnek olarak çizilen veya parlaklığı kaybolan
koruyucunun, kaldırılma ve zemin hazırlama gibi aşamaları gerçekleştirilmeden
dar alanlı olarak tatbik edilmesi bir geçici bakımdır. Hasarın büyüklüğüne,
aceleliğine ve tedarik gibi şartlara bağlı olarak malzemeye geçici veya ileri
bakım uygulanır.
C.İleri bakım:
İleri bakım; yüzeysel bozulan malzemeden geniş
alanlı olarak bozulan kısım ile koruyucunun kaldırılması, yüzeyin tekrar
koruyucu tatbikine hazırlanması ve koruyucu tatbikini içeren bakım kademesidir.
1.2.İleri Bakım
Geminin bir kısım ana yapı veya teferruatı,
yapım malzemesine göre dış etkenlerden etkilenerek yüzeysel bozulurlar. Bunu
engellemek için malzeme üzerine bir koruyucu müstahzar uygulanır. Koruyucu
boya, vernik gibi bir müstahzardır. Ancak bu koruyucu da genelde fiziki
müdahale veya ömrünü tamamlamasına bağlı olarak bir süre sonra vasfını
kaybeder. Bu durumda bozulan bu koruyucu ile altındaki bozulan malzemenin
kaldırılarak yerine yeni koruyucunun tatbik edilmesi gerekir.
A.Eski koruyucunun kaldırılması,
Gemilerde eski koruyucunun kaldırılması için
genelde yerine göre seçilen üç yöntem vardır.
Aa.Yakma
Yakma; ısı tatbik ederek malzeme
üzerindeki koruyucunun vasfının bozulmasına sebep olarak malzemeyi bırakmasını
sağlama şeklidir. Yakma; pürmüz lambası[2], yakma şaloması[3] veya bu işler
için dizayn edilen özel elektrikli ısıtıcılar ile yapılır. Yakma sırasında
genel adıyla tüp gaz olarak bilinen LPG[4] kullanılır. Bu yöntemin en büyük
sakıncası koruyucu yakılırken altındaki malzemenin de zarar görme olasılığıdır.
Ancak daha düşük verimli olmakla birlikte saç kurutmada kullanılan “fön”
makinelerine benzeyen, elektrikle ısıtılan havanın üfürülmesi şeklinde çalışan
özel ısıtıcılarda bu risk daha azdır.
Ab.Kırma-Kazıma
Kırma-kazıma; koruyucuya doğrudan
uygulanan sert malzeme ile koruyucunun yerinden sökülmesi işlemidir. Bu işlem
genelde iki farklı şekilde yapılır.
Ab1.Raspalama
Raspa yapmak (raspalama); raspa ile bozulmuş
koruyucunun (boya,vs) ve bozulmuş malzemenin kırılması ve yerinden kazınması
işlemidir.€ Kırma işlemi raspa makineleri veya raspa çekici ile kazıma işlemi
ise sıyırma raspa aletleri ile yapılır. Raspa makineleri genelde iğneli veya
dişli uçlar ile boyayı kıran, basınçlı hava ile çalışan makinelerdir. Raspa
çekici ise bir ucu dikey, diğer ucu yatay durumda kesici uca sahip bir
çekiçtir. Genelde çelikten yapılır. Ancak akaryakıt tankerlerinde yangın
emniyeti gereğince sarıdan (pirinç) yapılır. Sıyırma raspa aleti ise kazıma
amacı ile yapılmış bir ucu keskin, demir el aletidir. Düz, “L” ve “∆” çeşitleri
vardır. Raspa aletleri ile kırma ve kazıma işlemleri yapılırken sadece
koruyucuyu kırıp kazıyacak, malzemeye zarar vermeyecek şekilde darbe veya baskı
uygulanır. “L” ve “∆” şeklindeki sıyırma raspa aletleri ile çekilerek, düz raspa
aletleri ile itilerek kazıma yapılır.
Ab2.Zımparalama
Zımparalama; zımpara[5] ile bir yüzeyin
aşındırma işlemidir. Zımpara; kâğıt gibi esnek bir zemin üzerine yapıştırılan
sert kumdan yapılmış bir aşındırma malzemesidir. Sulu veya kuru, kâğıtlı veya
süngerli, elle veya makine ile kullanılan tipleri vardır. Kuru zımpara inceden
kalına doğru 0’dan 5’e kadar numaralanmıştır. Su zımparası ise ıslatılarak
kullanılabilen, cm2 sine düşen kum sayısına göre numaralandırılmış zımparalardır.
Örnek olarak “P80” numaralı zımparanın cm2 sine 80 adet kum düşmektedir.
Titreşim zımpara makinesinde[6] kullanılan zımpara, makinenin standart
genişliğinde rulo halinde satılır. İstenen uzunluğa göre kesilerek alınır.
Ekzantrik zımpara makinesinde[7] kullanılanları ise makinenin tablası çapında
doğrudan makineye takılacak şekilde adet ile satılır. Zımpara; genelde yakma ve
raspanın uygulanamayacağı kadar hassas yerlerde koruyucuyu kaldırmak üzere ve
malzemenin koruyucu tatbikine hazırlanmasında kullanılır. Büyük alanlarda
makine, küçük ve makinenin giremeyeceği girintili ve dar yerlerde ise elle
uygulanır. Özellikle sünger tip olanları, girintili ve kıvrımlı yerlerde çok
verimlidir.
Ab3.Kimyasal boya sökücü kullanma
Bir diğer koruyucu sökme yöntemi de
koruyucunun yapısını bozarak uygulandığı zemini bırakmasını sağlayan kimyasal
maddelerin kullanılmasıdır. Boya sökücü olarak piyasada satılan bu kimyasallar,
maliyet yüksekliğine karşılık uygulandığı zemine hasar vermeden tozsuz ve
gürültüsüz olarak koruyucuyu kaldırması nedeni ile genelde cihazların hassas
metal yüzeylerdeki boyanın kaldırılmasında kullanılırlar. Fırça ile tatbik
edilerek bir süre beklenir ve süre sonunda bir bezle silinerek kalkmış boya ile
birlikte temizlenirler.
B.Zeminin koruyucuya hazırlanması,
Üzerindeki koruyucu kaldırılmış olan
malzemeye iyi bir koruyucu tatbik edilmesinin en önemli hususlardan biri de
zeminin o koruyucuya hazır olmasıdır. İyi bir zemin, koruyucunun malzemeye iyi
nüfus etmesini sağlar. Zeminin koruyucuya hazırlanmasının üç aşaması vardır.
Ba.Macun tatbiki
Üzerindeki koruyucu ve bozuk malzemenin
kaldırılmasından sonra bozuk yüzey gereklilik durumuna göre düzeltilir. Bu
düzeltme çukur veya çizik yerlerin macunla doldurma ve/veya zımparalama veya
taşlama yöntemi ile olur. Uygulanacak macun alttaki malzemeye uygun cinste
olmalı ve ıspatula yardımı ile tatbik edilmelidir.
Bb.Zımparalama
Macun ile kapatılan yüzey sertleşinceye
kadar bekletilir. Macun sertleştikten sonra yüzey zımpara veya taşlama ile
temizlenerek düzeltilir. Eğer işlemden sonra zeminin düzgün dolmadığı görülürse
macunlama işlemi tekrar edilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus
zımparalama işlemi sırasında yeniden çizikler veya çukurlar oluşturmamalıdır.
Bc.Temizlik
Koruyucu tatbik edilmeden önce zemin çok
temiz olmalıdır. Bunun iki önemli nedeni vardır. Birincisi, koruyucunun zemine
iyi yapışması, ikincisi ise koruyucu vernik gibi altını gösteren bir koruyucu
ise alttan lekenin gözükmemesidir. Bu neden ile zemin, sudan, yağda ve tozdan
iyice temizlenir. Zımpara tozu zeminden bir fırça ile alınır. Arkasından kuru
bir bez ile kullanılacak koruyucunun incelticisi veya ispirto ile ıslatılarak
silinir. Arkasından koruyucu tatbikine geçilir.
C.Koruyucunun
tatbik edilmesi
Malzeme üzerine tatbik edilecek
koruyucunun çok çeşidi vardır. Ancak klasik koruyucular sentetik veya selülozik
kökenli olmak üzere genel olarak iki türlüdür. Burada önemle dikkat edilecek
husus üst üste sürülen koruyucuların aynı cins olmasıdır. Aksi taktirde tatbik
edilen koruyucular birbirine yapışmazlar. Koruyucu tatbikinin aşamaları;
Ca.Tatbik aletlerinin hazırlanması
Koruyucu, tabanca[8], fırça, sünger ve bez
gibi araçlar ile tatbik edilebilir. Tabanca uygulaması çoğunlukla gereken
donanım nedeni ile sadece büyük gemi ve tersanelerde uygulanan bir yöntemdir.
Gemide genellikle boya için fırça kullanılır. Fırçalar tarak veya rulo fırça
olarak ikiye ayrılır. Tarak fırçaları da genelde kestirme ve düz fırçalar
olarak ikiye ayırırız. Bu fırçalar inç olarak genişliklerine göre
numaralandırılır. Kullanılacak tarak fırça kullanılmadan önce gerekli yumuşaklığa
ulaşana kadar elde esnetilir ve zayıf kılları alınır. Fırça ucundaki kılların
aynı uzunlukta olmasına dikkat edilir. Değilse makasla düzeltilir. Geniş
yüzeyler için büyük dar yüzeyler için küçük fırçalar tercih edilir. Rulo
fırçalar ise genelde kalın boyalar için kullanılır. Dar yerlerin yapılabilmesi
için parmak geniş yerlerin yapılabilmesi için 20–25 cm’lik rulolar kullanılır. Dış
yüzeylerde pösteki, iç yüzeylerde ise sentetik olanları tercih edilir.
Cb.Koruyucunun hazırlanması
Bir koruyucuyu tatbik edilmeden önce
mutlaka ambalajının üzeri okunur. Verilen tavsiyeler varsa ona uyulur.
Koruyucu, tatbikinden önce kullanılacak yönteme göre inceltilmesi gerekir. İnceltme
işlemi tiner ile yapılır.€ Eğer boya malzeme üzerine tabanca ile atılacaksa
mutlaka inceltilir. Fırça veya bez ile sürülecekse boyasına göre inceltilebilir
veya doğrudan kullanılabilir. Ancak tüm boyanın inceltilmesi gerekmeyebilir.
Eğer tüm boya kullanılmayacaksa ihtiyaç olan kadarı ayrı bir kaba alınarak
inceltme işlemi orada yapılır. Çift karışımlı boyaların haricindeki boyalar
sentetik veya selülozik olarak ikiye ayrılır. Bu boyalar inceltilirken yine
aynı cins tiner kullanılır. Sonra kullanıma bırakılan boya kabı hava almayacak
şekilde tekrar sıkıca kapatılır. Eğer standart inceltici yerine özel bir
inceltici belirtildiyse onun kullanılması gerekir. İncelticinin iyice karışması
için matkap ve ona takılan boya karıştırıcı aparatın kullanılması kolaylık
yaratacaktır.
D.Koruyucunun tatbik edilmesi
Koruyucu tatbikinde fırça kullanımında fırçanın
en fazla 1/3 ‘ü koruyucu içerisine sokulup çıkartılır ve üzerindeki fazlalık
tenekenin kenarına sıyrılır. Fırça yüzeyle 70°- 90° açı yapacak şekilde sağdan
sola ve soldan sağa doğru yüzeye sürülür.€ Daha sonra yine aynı teknikle fırça
yukarıdan aşağı ve aşağıdan yukarı hareket ettirilerek koruyucu yüzeye sürülür.
Eğimli yüzeylerde önce eğim yönünde sonra eğime dik tatbikat yapılır. Fırçaya
tatlı bir basınç uygulanması koruyucunun yüzeye eşit dağılımını sağlayacaktır.
Ortam sıcaklığının 15°- 25°C arasında olması halinde koruyucunun zemine iyi
yapışacak ve kolaylıkla kuruyacaktır.
Bir yüzeyin belirli yerlerinde farklı renk
veya malzeme kullanılacaksa ayrım hattına maskeleme bandı çekilerek boyama
yapılır. Eğer sadece farklı renk uygulaması yapılacaksa önce bir taraf boyanır
kuruyunca ayrım hattına maskeleme bandı çekilerek diğer taraf boyanır. Eğer
kullanılacak malzeme farklıysa mesela bir tarafta boya diğer tarafta vernik
varsa veya bir tarafta sentetik diğer tarafta selülozik boya varsa her iki tarafın
boyanmasında da maskeleme bandının çekilmesi gerekir. Önce ayrım hattına bant
çekilir bir taraf boyanır, kuruduktan sonra bant sökülerek yeni boyanmış tarafa
tekrar bant çekilir ve diğer taraf boyanır. Kuruduktan sonra o bantta sökülür.
Alabandalarda süpürgeliklerde veya alabandada estetik amaçlı farklı renk
kullanımında ara hatta çekilen trizlerde[9] veya bordada faça[10] hattının
çekilmesinde bu yöntem kullanılır.
Boya tatbikinde mutlaka alta astar boya[11]
çekilir. Astar boya dış şartlara pek dayanıklı olmamakla birlikte son kat
boyanın zemine iyi yapışmasını sağlar. Bu neden ile astar boya kuruduktan sonra
pek fazla beklenilmeden son kat boya çekilir.
Yatların bir kısmı ile balıkçılar
genellikle ahşaptan yapılır. Bu gemilerde genellikle çam, tik, maun, okaju,
kestane gibi ağaçlar kullanılır. Bu ağaçlar teknenin omurga, posta, kemere,
direk, gurcata, civadra gibi yerlerinde ana inşa malzemesi olarak kullanıldığı
gibi tüm gemilerde kamara kullanım ve dekorasyon malzemesi olarak da
kullanılırlar. Ahşaba cinsine ve kullanıldığı yere göre koruyucu ve estetik
amaçlı malzeme tatbik edilir.
Üzerine koruyucu ve dekoratif müstahzar[12]
sürülmüş ahşap malzemeye koruyuculu ahşap malzeme denir. Ahşap malzemede
koruyucu olarak genellikle empreye, ahşap boyası, yat verniği veya yağlı boya
kullanılır.
Koruyuculu ahşaba
ileri bakımında ilk yapılacak; yüzeyi kaplayan koruyucunun kaldırılmasıdır.
Ancak ahşaba tatbik edilen malzeme cinsine göre içine nüfuz eden veya yüzeyi
kaplayan malzeme olarak ikiye ayrılır. Empreye ve ahşap boyası gibi bazı
malzemeler ahşabın içerisine nüfus eder ve bu malzemenin kaldırılması gibi bir
şey söz konusu değildir. Kaldırma işlemi sadece yüzeyde kalan koruyucunun
kaldırılması işlemidir.
Boyanın
kaldırılmasında ahşap teknede yakma yöntemi malzemeye zarar verme riskinden
dolayı genellikle çok geniş ve kalın koruyucu uygulanmış borda ve karina gibi
yüzeylerde kullanılır. Önemle dikkat edilmesi gereken husus yakma esnasında
sadece koruyucunun yakılması, ahşabın zarar görmemesidir. Yakma işleminden
sonra kavlayan boya raspa ile yerinden sökülür.
Borda,
güverte gibi vernik sürülen harici zeminde ağacı karartabileceğinden yakma
yöntemi kullanılmaz. Bu gibi zeminde bozuk koruyucu zımpara ile kaldırılır.€ Büyük
alanlarda makine, küçük ve makinenin giremeyeceği girintili ve dar yerlerde
elle uygulanır. Özellikle sünger tip olanları, girintili ve kıvrımlı yerlerde
çok verimlidir. Eğer uygunsa ahşabı karartma riskinin düşüklüğünden dolayı bir
alternatif olarak vernik “fön” makinesi ile kavlatılıp sıyırma raspa ile
kazınabilir.
Zımparalamanın
da sakıncalı olduğu yerlerde özellikle vernikli mobilyada koruyucunun
kaldırılması için kimyasal boya sökücüler kullanılır.
Koruyucunun
kaldırılmasından sonra zemin tekrar kontrol edilerek, çatlak, çizik, ezik,
yanık, çürük yerler temizlenerek macun ile doldurulur. Eğer macun[13] yapılacak
ağaç, üzerine yağlı boya sürülecek bir zeminse bunun için hazır satılan bir
ahşap dolgu/tamir macunu veya aynı ahşabın ince talaşıyla karıştırılacak astar
boya ile elde edilen macun kullanılabilir. Ancak zemine koruyucu olarak vernik
tatbik edilecekse altı görüleceğinden bu macun mutlaka ağacın renginde bir
macun olmalıdır. Renkli macun piyasadan alınabileceği gibi, vernik ile o ağacın
ince talaşı ile hazırlanmış bir macun da kullanılabilir.
Macundan
sonra yapılacak zımparada dikkat edilecek hususlar, boyanın kaldırılmasından
kullanılan zımparadan daha ince zımpara kullanılması, çizikler oluşturmamak
için fazla bastırılmaması ve dairesel hareketlerden kaçınılmasıdır.
Temizlikte
bir bez kullanılacak koruyucunun incelticisi veya ispirto ile ıslatılarak zemin
silinir. Arkasından koruyucu tatbikine geçilir.
Ahşaba
tatbik edilen koruyucuları içine nüfus eden ve yüzeyde kalanlar olarak ikiye
ayırırız. Koruyucuya hazırlanan ahşaba daha önce içe nüfus eden empreye[14],
ahşap boyası gibi bir koruyucu tatbik edildiyse yine aynı koruyucu tatbik
edilir. Eğer vernik gibi altını gösteren bir koruyucu kullanılacaksa altta
bulunan ahşap boyası yenilenir sonra vernik tatbikine geçilir. Eğer ahşaba boya
sürülecekse altta içe nüfus eden koruyucu olup olmadığına bakılmadan koruyucu
tatbik edilir. Burada çok önemle dikkat edilecek bir husus vardır. Üst üste
sürülen koruyucular, alttaki eski tatbik olsa bile mutlaka her ikisi de aynı
cins olmalıdır.
Vernik tatbikinde astar uygulaması yoktur.
Ancak vernik sürülür, kuruyunca ince zımparalanarak tekrar sürülür ve bu
şekilde çok kat yapılarak vernik tatbik edilir. İçe nüfus eden ahşap boyasında
da aynı tip tekrar tekrar boya ve zımpara yöntemi ile koruyucu tatbik edilir.
Ahşap malzeme üzerine koruyucu tatbiki
için;
A.Ahşap yüzeyindeki koruyucu yerine
göre yakma, kazıma veya kimyasal yöntemle temizlenir.
B.Yüzeyindeki koruyucu temizlenmiş
malzemenin varsa onarımı yapılır.
C.Onarımı yapılan malzemenin çatlak,
çizik, ezik, yanık yerleri macunlanır, kurutulur ve zımparalanır.
D.Tüm yüzey zımparalanarak
düzeltilir.
E.Koruyucu tatbik edilecek yüzey
temizlenir.
F.Koruyucu tatbik edilir.
2.1.Demir Malzeme
SOLAS’a tabi olmayan yatlar ve balıkçılar
ise genelde ahşap veya polyesterden yapılır. Estetik açısından yatlarda demir
aksam çok az kullanılır. Makine haricinde sadece gemi demir ve zincirleri
demirdendir. Onun haricindeki metal aksam pirinç, krom gibi paslanmayan
malzemeden yapılır. Balıkçılarda ise tekne genelde ahşap olmasına rağmen gemi
demir ve zincirinin yanı sıra metal olan tüm donanımı demirden yapılır. SOLAS’a
tabi gemiler ise çelik olmak zorundadır. Onlarda tüm tekne ve donanım çelikten
yapılmıştır.
Demir malzemede genelde koruyucunun
estetikliği ikinci planda kalır. Esas olan malzemeni dış etkilere karşı
korunmasıdır. Ortamdaki rutubet demir aksamda kolaylıkla paslanmaya[15] sebep
olur.€ Bu neden ile demirin boyasının kötüleşmesinden ziyade paslanma durumuna
bakılır. Eğer malzeme paslanmışsa pas ile birlikte eski koruyucu zeminden
kaldırılır. Boyanın kalın vurulması estetik amaçlı görüntü bozucu olmakla
birlikte, çatlayarak içine su gitmesine içten içe demirin paslanmasına sebep
olur. Bu neden ile kalın boyanın da kırılarak yenilenmesi gerekir. Çelik malzemeden
pas ve koruyucunun kaldırılması için makine veya çekiçle raspa yöntemi
kullanılır. Raspa çekici kullanımında çok hızlı vurarak pasın dışında çeliğe
zarar verilmemeye çalışılmalıdır. Akaryakıt tankerlerinde yangın güvenliği
açısından kıvılcım çıkartmaması için pirinç raspa çekiçleri kullanılır.
Tersanelerde ise karina gibi geniş zeminlerde en kolay ve süratli raspa olan kum
veya su raspaları kullanılır.€ Kum veya su raspalarının gemi imkanları ile yapılması
imkanı pek yoktur.
Üzerindeki pas döküldükten sonra çeliğin
vasfının ortadan kalktığı görülebilir. Bu durumda profesyonel müdahale gerekir.
Bunun için tersaneyi beklemeye gerek yoktur. Gemilerde bulunan fiterler
profesyonel kaynakçıdırlar. Bu kişiler gerekirse çeliği keser ve yerine
yenisini kaynatırlar.
Teknenin ana yapı unsurlarında pek
gerekmemekle birlikte bazı hassas çelik donanımlarda raspa sonrası derin
çukurlar ortaya çıkabilir. Gerekirse bunlar çelik macunla doldurularak taşlanır
ve düzeltilir. Düzeltme spiral adı verilen makine ile taşlama şeklinde yapılır.
Çelik macun hazır olarak temin edilen çift komponentli (iki ayrı ürünün
karıştırılmasıyla elde edilen) çabuk kuruyan yüzeyin düzeltilmesi ve
doldurulması amacıyla tatbik edilen bir macun çeşididir.
Boya tatbiki için çelik zemin üzerindeki
ince pasın da temizlenmesi gerekir. Bu işlem tel fırçalar ile yapılır.
Metal cihazlar üzerindeki bozulmuş boyalar
ise kimyasallar ile kaldırılır.
Çelikte mutlaka astar boya uygulaması
vardır. Pastan temizlenmiş ve boyaya hazırlanmış çelik zemine, iç ortamda astar
boya olarak “anti pas” dış ortamda ise antipas özellikli “sülyen” boya
kullanılır.€ Bu boyalar paslanmayı engelleyerek son kat boyanın zemine iyi
yapışmasını sağlar. Dış şartlara pek dayanıklı olmadığından hemen arkasından
son kat boyaya geçilir. Karinada güçlü paslanmaya karşı (Anticorrasive) boyalar
kullanılır. Kuruduktan sonra denize
indirilmeden de yosun ve böceklenmeye karşı (Antifouling) boya sürülerek
kurumadan denize indirilir.€ Anticorrasive boyaların kuruma süreleri kullanma
talimatlarında yazılıdır. Bu süreler markaya göre değişmekle birlikte
sınavlarda sorulan sorularda 3,5 saat doğru cevaptır.€
Kullanılacak boyanın miktarını tespit
ederken seçilen boyanın kullanım tarifine bakmak gerekir. Boyanın cinsine ve
kalitesine göre bu miktar değişir. Ancak genel olarak dış mekan boyalarının
litresi 10 m2 yer boyar.€
Çelik zemine boya tatbiki için;
A.Zemindeki pas ve boya raspa ile
kırılır,
B.Pası kırılan zemin tel fırça ile
temizlenir,
C.Zeminin tozu alınır,
D.Zemine astar boya tatbik edilir,
E.Son kat boya çekilir.
3.1.Polyester Malzeme
Yatlar bugün genelde ahşap veya
polyesterden yapılmaktadır. Polyester; iki karışımlı kimyasal bir sıvıdır.
Belirtilen oranda katalizörüyle karıştırılarak fiber elyafı üzerine fırçayla
uygulanır. Kuruduğunda sertleşerek polyester dediğimiz yüzeyi oluşturur. Deniz
şartlarına dayanıklılığı açısından fazla bakım gerektirmediğinden motorlu veya
yelkenli yat ve spor teknelerinde, can filikalarında, süratli botlarda gövde
inşa malzemesi ve güverte kaplama malzemesi olarak kullanılır.
Bakımında tatlı su ve kuru bez kullanılır.
Eğer temizlenemiyorsa deterjan ve sert bulaşık süngeri kullanılabilir. Eğer
polyesterin parlaklığı gittiyse zemine piyasadan temin edebileceğimiz oto pasta
cilası uygulanabilir.
Bu uygulamada bir miktar pasta üstüpü[16]
yardımı ile polyestere sürülerek yedirilir. Böylece polyester, yüzeyindeki
küçük pürüzlerden, yapışmış nokta şeklindeki yabancı maddelerden ve
bulaşıklardan arındırılmış olur. Tatlı suyla yıkanıp kurulanan yüzeye yine bir
miktar cila sürülerek üstübü yardımıyla yüzeye tamamen yedirilir ve kuruması
beklenir. Kuruyan cila temiz pamuklu bir bez veya bu işlem için özel olarak
temin edebileceğiniz parlatma keçesiyle bastırılarak silinir ve yüzeyin
parlaması sağlanır. Bu parlaklık yüzeyin üzerine yapışması olası bulaşıkları
önlediği gibi göze hoş görünmesini de sağlar.
Polyester bakımı kolay bir malzeme
olmasına rağmen bir bakıma polyesterde kanser olarak tanımlayabileceğimiz
osmosis riskini taşır. Osmosis; polyester malzemenin imalat sırasında içinde
kalan hava kabarcıklarının açılarak içine dolan su ile bozulması olayıdır. Bu
su elyaf katlarını çürütüp birbirlerinden ayrılmasına neden olur.
Osmosis saptanan yüzey, mümkün olduğunca açılarak kurutulur.
Kuruyan polyester malzeme üzerindeki fazlalıklar avuç taşlama motoruyla
tıraşlanarak alınır. Tozu alınan yüzeye polyester macunu tatbik edilir. Macun
kuruduktan sonra zımpara yapılarak önce astar sonra son kat boya tatbik edilir.
Bir geminin güvenli denge ve strese sahip
olabilmesi için boyutları arasında uygun bir oran olmalıdır. Bunun için;
Polyestere bakım için;
A.Polyester malzemeyi iyice
yıkayınız,
B.Osmosis meydana gelen yeri iyice
açarak temizleyiniz,
C.Temizlenmiş osmosisli yere macun
tatbik ediniz,
D.Macun tatbik edilen yeri
zımparalayınız,
E.Zımparalanan yere boya tatbik
ediniz.
F.Tüm malzemeye pasta ve cila tatbik
ediniz.
4.1.Tik Malzeme
Tik ağacı uzun ömrü, dayanıklılığı ve
budaksız olması nedeni ile gemilerde çok tercih edilen bir ağaçtır. Uygun
olarak biçildikten sonra genellikle güvertede ve iç ortamda bazı mobilyalarda
kullanılır. Güvertede kullanılan tik ağacına koruyucu uygulanmaz. İç ortamda
kullanılan tik ağacına da sadece özel tik yağı kullanılır.
Dış ortamda kullanılan tik ağacının bakımı
sadece deniz suyu ile olur.
Fırçalama sırasında kaplamanın arasında
bulunan dolgu mastiğinin zarar görmemesine dikkat edilir.
4.2.Uygulama
Tık güvertenin bakımı için;
A.Güverte deniz suyu ile ıslatılır,
B.Tahta fırçası (sert bulaşık
süngeri ile de olabilir) ile gri-yeşil renkte pisliği çıkacak şekilde
fırçalanır,
C.Tekrar deniz suyu ile yıkanır.
5.1.Galvaniz, Krom, Pirinç Malzeme
Yatlarda estetik ve dayanıklılık açısından
bazı metal malzeme krom ve pirinçten yapılırken teknenin yapı unsuru olarak
kullanılan çelik haricindeki metallerde genelde koruyucu olarak kaplama vardır.
Büyük gemilerde yapı unsurlarının dışındaki demir malzeme galvaniz[17] kaplıdır.
Yatlarda masif olanların dışındakiler krom veya pirinç, gemi demiri ve zinciri
ise galvaniz kaplıdır.
A.Kaplama malzemenin kaplaması
bozulduğunda paslanmayı engellemek için yapılması gereken malzemenin tekrar
elektrolize gönderilmesidir. Ancak bazı malzemenin tekrar galvanize
gönderilmesi ekonomik olmadığından o tip malzemeler ya değiştirilir ya da
geçici olarak boyanır.
B.Krom malzemenin bakımı sadece
tatlı su ile olur. Malzeme tatlı su ile yıkanır ve kurulanır.
C.Galvaniz kaplama malzemenin bakımı
sadece su ile yıkanır. Elektrolize gönderilmiyorsa bozulan yerleri geçici
olarak “Galvaniz” boya ile boyanır.
D.Pirinç malzemenin bakımı sadece
kimyasal metal parlatıcıları ile olur. Üzerine parlatıcı sürülen pirinç malzeme
bir süre beklendikten sonra silinerek parlatılır. Pirinç malzemede kesinlikle
zımpara veya diğer sert kazıyıcılar ve temizliğin uzun ömürlü olması için
vernik kullanılmaz. Ancak zaruret halinde ve malzeme kurtarıyorsa P2000
numaralı su zımparası ile temizleme yapılabilir ve çok ince selülozik sprey
vernikle yüzeyi kaplanabilir.
5.2.Uygulama
Kaplama malzemenin bakımı için;
A.Kaplaması bozulan metal malzeme
tekrar elektrolize gönderilir.
B.Tekrar elektrolizi ekonomik
olmayan galvaniz malzeme değiştirilir veya boyanır,
C.Kaplaması bozulmayan galvaniz
malzeme su ile yıkanır.
D.Kaplaması bozulmayan krom malzeme
tatlı su ile yıkanır ve kurulanır.
E.Kaplaması bozulmayan ancak kararan
pirinç malzeme kimyasal metal parlatıcıları ile parlatılır.
6.1.Yelken ve Tenteler
Eskiden teknelerin yelken, tente[18] ve
kapelaları, pamuklu, sık ve kalın bir dokuma olan brandadan yapılırdı. Bugün
brandanın yerini sentetik kumaşlar almıştır. Pamuklu brandanın zor bakımı bugün
daha kolaylaşmıştır. Nebati brandanın rutubetten çürümesi artık sentetik
kumaşlarda görülmemektedir. Ancak bu kumaşlarda güneşten yıpranmaktadır.
Sentetik yelken ve tentelerin bakımı
sadece tatlı su ile yıkanarak kurutulması şeklinde olur. Eğer yırtılma,
sökülme, matafyon atması gibi yıpranmalar varsa onarım için profesyonel
müdahale gerekir.
6.2.Uygulama
Yelken ve tentelere bakım için;
A.Yelken ve tenteler kontrol edilir,
B.Sökükler yelkenciye gönderilerek
onarımı sağlanır,
C.Matafyonları atmış olanların eksik
matafyonları yelkenci veya kendi imkanlarımızla tamamlanır,
D.Yelken ve tentelerin yağlı
kısımları deterjanla diğer yerler sade su ile yıkanır,
E.Islak yelken ve tenteler
kurutulur,
F.Kurutulan tente ve yelkenlerin kullanılmayacak
olanları katlanarak koruyucu torbalarına konur ve portuça[19] kaldırılır.
7.1.Bakım Malzemesi
Bakım için kullanılan malzemeler,
özellikle fırçalar bakım sonrasında iyi temizlenmezse tekrar kullanım imkânı
kalmaz. Sadece fırça değil boya tabancaları bile iyi temizlenmezse tekrar
kullanımı bizi çok uğraştırır. Bu neden ile bakım sonrası tekrar kullanımı
olmayanlar atılmalı, diğer tüm bakım malzemesi iyice temizlenmeli ve tekrar
kullanıma hazır hale getirilerek düzenli olarsak yerlerine konmalıdır.
7.2.Uygulama
Bakım malzemesinin bakımı için;
A.Kullanılmamış olan malzeme tekrar
ambalajlarına konur ve ambalajları sıkıca kapatılır,
B.Kullanılan malzemenin kullanım
sonrası tekrar kullanılamayacak veya temizlenmesi ekonomik olmayacak olanları
atılır,
C.Tekrar kullanılabilecek malzeme
temizlenir, kurutulur ve onarım gerektiriyorsa onarılır ve koruyucu ambalaj
yapılır.
D.Kullanılmamış ve tekrar kullanıma
hazırlanmış malzeme cinsine göre ısı, rutubet, sarsıntı, ezilme gibi
unsurlardan zarar görmeyecek şekilde stora, uygun dolap veya yerlere konur.
"Yazı, edinilen
yeni bilgi, değişim ve yapılan yorumlar ile tekrar tekrar
güncellenmektedir. Bu neden ile kopyalayıp almak yerine ihtiyacınız olduğunda
tekrar açıp okumanızda yarar bulunmaktadır. Bu yazı her zaman burada
olacaktır."
[1]
Tersane: Gemi inşası yapılan yer.
[2]
Pürmüz lambası: Yanıcı gazı bir tüpten yakıcı oksijeni ise ortamdan alarak
düşük ısılı alev üreten bir alet.
[3]
Şaloma: Yanıcı gaz ve yakıcı oksijeni ayrı ayrı tüplerden alarak yüksek ısılı
alev üreten bir alet
[4] LPG:
(Liquit petrol gas) Sıvılaştırılmış petrol gazı. Tüp gaz.
[5]
Zımpara: Yüzey aşındırma amaçlı üzeri kum veya benzeri malzeme yapıştırılmış
kâğıt veya sünger malzeme.
[6]
Titreşim makinesi: Titreşim yaratarak üzerindeki zımpara ile yüzey aşındırma
işlemi yapılan makine.
[7]
Ekzantrik makine: Çalıştırıldığında titreşen ve merkezden kaçık devinimler
yapan tablasına takılan zımpara kâğıdıyla yüzey aşındırma ve düzeltme yapan
elektrikli bir el aleti.
[8] Boya
tabancası: Basınçlı hava ile boya püskürten bir boyama aracı.
[9] Triz:
Estetik amaçlı olarak alabandaya çekilen renkli şerit.
[10]
Faça: (Boot top) Geminin boş yükleme hattı ile dolu yükleme hattı arasında
kalan kısımdır. Bu kısım devamlı su altında kalan karina ile devamlı su üstünde
kalan borda arasındadır. Deniz yüzeyinin pisliğinden çok etkilendiği için koyu
renkte özel bir boya ile boyanır.
[11]
Astar boya: Son kat boyanın zemine iyi yapışması için malzemeye uygulanan ilk
kat boya.
[12] Müstahzar:
Kullanım için önceden hazırlanarak hazır bulundurulan ilaç veya benzeri malzeme
[13]
Dolgu macunu: Katı yüzeylerde oluşan çukurları doldurarak sertleşen ve yüzeyin
düzeltilebilmesini sağlayan malzeme.
[14]
Empreye: Ahşabın içerisine işleyerek su geçirmezlik sağlayan ve çürümeyi
önleyen kimyasal malzeme.
[15]
Pas; su ve hava varlığında oluşan demir ve oksijen bileşiklerine verilen genel
addır. Pas, hidratlı demiroksit Fe2O3.H2O ve demiroksit-hidroksit FeO(OH),
Fe(OH)3 içermektedir.
[16]
Üstüpü: Kumaş fabrikalarında çıkan artık pamuk ipliği. Gemilerde boya, gres vs
temizliğinde kullanılır.
[17]
Galvaniz: Demir malzemeye yapılan alüminyum kaplama.
[18]
Tente: Güneşten koruma için genelde oturma yerlerinin üzerine gerilen brandadan
yapılan örtü.
[19]
Portuç: (bow stor, locker, magazine): Genelde başta bulunan, güverte
malzemesinin konduğu depolar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder