1. LİMAN İŞLEMLERİNİ YAPMAK
Gemiler
ülkeye ve limana giriş işlemleri yapmadan bir ülkenin bir limanına bağlı bir
rıhtım, iskele veya platform gibi yerlere yanaşarak veya doğrudan demir
üzerinde yük-yolcu indirme-bindirme veya diğer işlemlerini yapamazlar.
Kaptanlar,
gemi limana gelmeden önce geliş zamanını, geminin son uğradığı 10 limanı ve
geminin içinde olduğu güvenlik uygulamasını ve bir talebi varsa bunu acentesine
bildirir. Acenteler bu bilgiye dayanarak gerekli kurumlara başvurur, geminin
geliş bildirimini ve hazırlıklarını yapar.
Gemiler geldikten
sonra gerekli kontrol işlemleri doğrudan gemiye gelen görevliler ve gemi
acentesi aracılığı ile karada kurumun bürolarında yapılır.
Bir
geminin limana gelişinde yapılacak işlem çeşitleri, ülkeye, geminin cinsine,
bayrağına, yurt dışından veya aynı ülkenin bir başka limanından gelişine göre
değişir. Dünya limanlarında genel olarak aşağıdaki işlemler yapılır.
- Sağlık,
- Pasaport
polisi,
- Gümrük,
- Liman
başkanlığı,
- Tarım,
- Çevre,
Gemi
kaptanları ve zabitleri, gemi limana gelmeden önce ilgili kaynaklarda liman
hakkında bilgi toplar, ülkeye giriş işlemleri için gerekli evrakları hazırlar.
Hazırlanacak bu evraklarda liman devleti ile bayrak devleti aynı ise o ülkenin
milli formu, liman devleti ile bayrak devleti farklı ise ve formun İngilizce
kısmı varsa o ülkenin orijinal formu, yoksa IMCO formu, o da yoksa temel
unsurları belirterek oluşturulan bir form kullanılır.
Gemilerin bir ülkeye gelişinde
ilk olarak sağlık işlemleri yapılır. Yabancı limanlardan gelişte yapılan sağlık işlemlerinin amacı, insanlık için
tehlikeli olan bulaşıcı hastalıkların, denizaşırı yolculuk yapan kişiler ve
hayvanlar aracılığı ile başka ülkelere bulaşmasının önlenmesidir. Ülkemizde
yapılan sağlık işlemlerinde yetki ve sorumluluk, “Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü” ve bu kuruluşa bağlı “Sahil
Sağlık Denetleme Merkezi Tabipliği”dir.
Bir geminin yabancı bir ülke
limanına geliş öncesi, gemi kaptanı elektronik mesajla doğrudan o ülkenin
ilgili sağlık kuruluşuna bir sağlık beyanı geçer. Eğer gemide bulaşıcı hastalık
veya şüphesi varsa sağlık kontrolü “Health Clearance”, yoksa serbest giriş
“Free Practique” talep eder.
“Health Clearance” istenen gemi
gerekirse rıhtıma dahi alınmaz, demirde kontrol edilir ve gerekirse karantinaya
alınır.
“Free Practique” istenen gemiye yetkili sağlık
kuruluşundan görevli olarak bir doktor gelir ve gerekli kontrollerini yapar.
Kontrolde geminin sağlık imkanları ulusal ve uluslararası kurallar çerçevesinde
kontrol edilir. Bu çerçevede, özellikle revirin, ilaç ve tıbbi malzemenin mevcudiyetini,
geçerliğini ve muhafaza şartlarını denetlenir.
Ancak bu uygulama uzunca bir
süredir ülkeler arası tehlikeli bulaşıcı hastalıkların pek görülmemesi nedeni
ile gevşemiştir. Bu neden ile bir çok gemi
artık limana girildikten sonra doğrudan
“Free Practique” formu ile sağlık beyanını yapmakta ve doktorda rıhtımda
gemiye gelmektedir.
Gemilerdeki Pasaport Polis işlemlerinin
amacı; ülkeye gemiler aracılığı ile kaçak insan giriş çıkışının
engellenmesidir. Bu işlemler yurt dışında göçmen (Immigration) polisi
tarafından yürütülür. Genelde gemilerin limana gelmesi ile hemen gemiye gelen
bu görevliler, gemideki kişileri (gerekirse) çağırarak, gemi Kaptanlığının
verdiği liste ve pasaportlarından kontrol eder ve pasaportlarına ülkeye giriş
ve çıkış mühürlerini vururlar. Bunun için görevlilere, personel ve yolcu
listesi ile birlikte pasaportları verilir.
Gümrük ile ilgili işlemlerin amacı ülkenin
vergi kayıplarının önlenmesi ve yasak mal girişlerinin engellenmesidir.
Gemilerle ilgili gümrük işlemlerini ikiye ayırabiliriz;
- Gümrük
işlemleri,
- Gümrük muhafaza
işlemleri.
Gümrük teşkilatı tamamen gemiyle yurt
dışından gelen ve yurt dışına gidecek yükle ilgili işlemleri yapar. Gümrük
muhafaza, personel beraberinde getirilen eşya ile gemiye gizli sokulan mal
kontrolünü ve gerekirse aramasını yapar.
Gümrük kanunları doğrultusunda, yurt dışına
çıkan Türk bayraklı gemiler ve personeli, çıkışta yaptıkları beyandan fazla
olarak, gelişlerinde getirdikleri gümrüğe tabi eşya ve malzemeyi, gümrüğe beyan
etmeleri ve vergisini ödeyerek giriş işlemini yapmaları, ülkeye girişi yasak
olanları da hiç getirmemeleri gerekir.
Limanlar
kanunu; limanların temizlenme, derinleştirme, genişlenme, şamandıraların konma
ve iyi halde tutulması ile işletilmesine ilişkin bütün liman işlerinin
yapılmasında hükümetin mecbur olduğunu belirtmiştir. Türkiye limanlarına girip
çıkan tüm gemiler bu kanuna göre çıkartılan, demirleme, rıhtıma yanaşma, yük ve
yolcu boşaltıp yükleme ile ilgili tüm mevzuata uymaya mecburdur. Hükümet bu
sorumluluğunun gereklerini liman başkanlıkları aracılığı ile yerine
getirmektedir.
Liman başkanlığının bu amaçla sahip olduğu
yetkilere dayanarak limanlara giren çıkan tüm gemileri denetlemekte uygun
olmayanlara yanaşma, yük ve yolcu işlemi yapma izni, limandan ayrılmak
isteyenlere “Yola elverişlilik belgesi” vermemektedir.
Gemilere uygulanan tarım
işlemlerinin amacı, ülkeye tarımsal zararlıların ve genetik bozulmaya sebep olabilecek
tohumların girişini engellemektir. Bu amaçla ilgili kuruluşlardan gemiye gelen
görevlilerce kumanyalıklar, mutfak, büfe, yemek salonu gibi yerlerde zararlı
böcek kontrolü yapılır, alınmış bir tedbir kararı varsa bazı sebze ve meyveyi
mühür altına alırlar. Özellikle un ve bakliyatlarda zararlı böcekler ile,
mutfak ve diğer yerlerde “kakalak” dediğimiz böcek kontrolü yapılır. Bulunması
halinde gemiye yüksek maliyetli ilaçlamalar yaptırırlar. Bu neden ile limanlara
gelmeden önce gemide bu kontroller yapılır ve gerekiyorsa kumanya imhası ve
ilaçlamalar yapılır. Ülkemizde bu kontroller genelde Sahil Sağlık Denetleme
Merkezleri tarafından yürütülmektedir.
Gemilerdeki çevre işlemlerinin amacı, ulusal
ve uluslararası kurallar gereği, denizlerin gemiler tarafından kirletilmesinin
önlenmesidir. Bu amaçla gemiye gelen görevlilerce,
- Geminin denizde kirliliğe sebep olup
olmadığı kontrol edilir,
- Kirliliğe karşı gerekli tedbirlerin
alınıp, alınmadığı kontrol edilir,
- Kirletmeye karşı
belirli kilitleme ve mühürleme işlemleri yapılır.
Çevreyi kirletenler ve çevreye zarar verenler; sebep
oldukları kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı kusur şartı
aranmaksızın sorumludurlar. Bu neden tüm tekne işleticileri ve Kaptanlar,
gemilerinden denizlerin kirletilmemesi için gerekli tedbirleri almış olmalıdır.
Aksi halde sorumlularına ve tekneye, çalışmadan alı konma, para ve hapis cezası
ve hatta el konma gibi cezalar verilebilir. Denizlerin kirletilmemesinin
takibi, sahil güvenlik ve çevre kuruluşlarınca yapılır.
Tekne kaptanları, tekneleri tarafından denizin kirlenmesi
olasılığının çıkması halinde kirlenmeyi önlemekle ve kirlenmenin meydana
geldiği hallerde ise kirlenmeyi durdurmak, ve kirlenmenin etkilerini gidermek
veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
Eğer ilgili kişiler, kirlenmenin önlenmesi,
sınırlandırılması ve mücadelesi için bir şey yapmadı ve bu işler bir başkası
tarafından yapıldıysa, yapılan harcamalar, kirlenmeyi önlemek için gerekli her
türlü tedbiri aldıklarını ispat edemedikleri taktirde kirlenmeye sebep olan
kişi tarafından karşılanır.
Kirlenmeden zarar görenlerin, kirliliğe sebep olana karşı
tazminat sorumluluğu saklıdır.
Kirliliğin önlenmesi ile ilgili kurallara uymayan kişi ve
gemilere belirli cezalar kesilir. Bu cezalar, fiilin tekrar edilmesi halinde
iki misli ile uygulanır.
Sadece kirlilik ile ilgili olan kişiler değil, herkes,
çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi ile görevi olup, bu konuda
alınacak tedbirlere ve belirlenen esaslara uymakla yükümlüdürler. Çevreyi
kirleten veya bozan bir faaliyetten zarar gören veya haberdar olan gerçek ve
tüzelkişiler, idari makamlara başvurarak bu faaliyetin durdurulmasını
isteyebilirler.
1.7.
Uygulama
Liman
işlemlerini yapmak için;
- Limana
gelmeden geminin geliş zamanı ve gereken bilgiler geminin acentesine
bildirilir.
- Limana
gelmeden önce limanda yapılacak işlemler için gereken evraklar hazırlanır.
- Limana
gelindiğinde demirlemeden veya yanaşmadan önce gemide sağlık sorunu yoksa
“Free Pratique” talebi yapılır.
- “Free
pratique”nı kabulü ile gemi limana girer ve demirler veya yanaşır.
- Gemiye gelen
yetkililere gereken belgeler ve evraklar sunulur, sorularına cevap verilir
ve istenen yerler gösterilir.
- Yetkililerin
yaptıkları inceleme ve kontrol sonucu hazırlanan geminin, yük veya
yolcusunun ve personelinin limana giriş çıkış işlemelerine izin veren
evraklar alınır.
- Acenteye diğer
işlemler için gereken belge ve evraklar verilir.
2. YOLCU TAŞIMA ÜCRETİNİ TAHSİL ETMEK
Yolcu,
gemiadamı dışında kalan deniz yolculuğu için biletli veya biletsiz gemideki tüm
diğer kişilerdir. Ücretli Yolcu taşıma ancak bu işe tahsis edilmiş gemiler ile
yapılabilir. Özel tekneler ile ücreti mukabili yolcu taşıma, gezdirme v.s.
işlemler yapılmaz.
Yolcu
taşıma ücretinin tahsili esas olarak seyahat acentelerinin bilet karşılığı
satış noktalarından olur. Ancak bir seyahat acentesine bağlı çalışmayan ve
bilet satışının doğrudan gemiden yapıldığı yerlerde bunu sorumluluğu gemi
kaptanındadır. Kaptan taşıma için bilet karşılığı yolcudan ücret alır ve bunu
gemi işletmesine belirlenen yöntemler ile iletir. Bilet kesilmesinde acente
veya kaptan belirli hukuki usuller doğrultusunda hareket ederler.
Yolcu
taşıma akdi; bir kişinin ücret karşılığı bir yerden bir yere götürülmesi ile
ilgili olarak götürülecek kişi yani yolcu ile taşıyan veya temsilcisi arasında
yapılan anlaşmadır. Yolcu bileti bu akdin belgesidir. Bilet üzerine isim
yazılmadıysa bu akdin tarafları, taşıyan ile bu bilete sahip kişidir. Eğer,
bilet üzerinde isim yazıldıysa taraflar, taşıyan ile sadece bilet üzerinde ismi
yazılı kişidir. Bu neden ile üzerinde isim yazılı bileti, sadece ismi yazılı
olan kişi kullanabilir, bu hakkını devredemez.
Ücret;
yolcunun bagajının taşınmasını da içerir ve bagaj için ayrı ücret talep
edilmez. Gemi görevlileri tarafından teslim alınan ve depolanan bagajın
kaybolması veya zarar görmesi halinde, gemi işletmesi makul değerler
çerçevesinde bunu tazmin etmeye mecburdur. Ancak kaybolan veya zarar gören
değerli eşyanın tazmini için, teslim sırasında bunun belirtilmiş olması
gerekir. Kaptan ölen yolcunun eşyasını da yakınları veya teslimle görevli
kişiler tarafından teslim alınıncaya kadar korumakla sorumludur.
Eğer
yolcu gemiye binmiş ama bilet ücretini ödememişse kaptan veya gemi işletmesi,
ödenmeyen bilet ücreti için yolcunun gemiye teslim edilmiş ve depolanmış
eşyasını rehin alabilir.
Kaptanın
yolcu üzerindeki yetkisi sadece bilet ücretinin tahsili ile sınırlı değildir.
Kaptan aynı zamanda geminin disiplin amiri olduğundan yolcu üzerinde de düzeni
sağlamaya yönelik kanundan gelen yetkileri bulunmaktadır.
Deniz
taşımacılığında, akit yapıldıktan yani bilet satıldıktan sonra aşağıdaki gibi
olağan üstü ve beklenmeyen hallerde, taşıma anlaşması hükümden düşer.
·
Savaş
nedeniyle el konulma tehlikesinin ortaya çıkması,
·
Kamu
alacağından dolayı sefere çıkmasının engellenmesi,
·
Batması,
·
Tutuklanması,
·
Tamir
kabul edilmeyecek derecede hasarlanması,
·
Satılması,
·
Korsanlar
tarafından ele geçirilmesi,
·
Düşman gemisi olarak el konulması,
Aşağıdaki
durumlarda, ücreti alınan yolcu taşıma akdinde para iadesi, yolculuğun
yapılamayan kısmı kadar olur.
·
Ücret
alındıktan sonra fakat yolculuk başlamadan hükümden düşerde yola çıkılmazsa,
·
Yolcu
aktin hükümden düşme şartları varken yolculuğa çıkar ve sonradan vazgeçerse,
·
Hükümden düşme yolculuk başladıktan sonra gerçekleşirde yolculuk
tamamlanamazsa,
Yolcu, bu
gibi durumlardan dolayı, gemi işletmesinden tazminat isteyemez.
Yolcunun
yolculuktan vazgeçmesi halinde, aşağıdaki durumda ücret iadesi yapılmaz, bilet
parası alınmamışsa da, yolcu bu parayı ödemekle mesuldür.
·
Yolcu,
bilet üzerinde belirtilen hareket saatinde gemide olmamış ve gemi hareket
etmişse
·
Gemi hareket ettikten sonra yolculuğa çıkmayacağını bildirmişse,
Aşağıdaki
durumlarda, yolcunun, yolculuktan vazgeçmesi ve ücrette iade istemesi halinde
ödediği bilet parasının yarısı kendisine geri ödenir, ücreti alınmadıysa da,
yolcu ücretin yarısını ödemekle sorumludur. Yolculuk başlamadan önce yolcu,
·
Yolculuktan
vazgeçtiğini bildirirse,
·
Hastalanırsa,
·
Ölürse,
·
Şahsına yönelik bir diğer umulmayan bir durum ortaya çıkarsa,
Eğer
yolculuk sırasında gemide bir arıza olur ve tamiri gerekirse, yolcu bunu
gerekçe göstererek parasını geri isteyemez. Ancak, gemi yolculuk tekrar
başlayıncaya kadar, yolcuya ücretsiz yatacak yer vermeye ve bilet ücreti yemeği
de içeriyorsa, yemek vermeye mecburdur. Fakat gemi işletmesi, yolcuya yaptığı
taşıma anlaşmasının içerdiği şartlarda veya daha iyisi ile onu götürecek bir
başka gemi bulursa ve yolcu bunu kabul etmezse, yolcuya ücretsiz olarak yatacak
yer ve yemek verme zorunluluğu kalmaz.
2.5.
Uygulama
Yolcu
taşıma ücretini tahsil etmek için;
·
Gemiye
giriş yapan yolcunun bileti kontrol edilir.
·
Bileti
olmayan yolcuya bilet kesilerek ücreti tahsil edilir.
·
Yolcu
yolculuk akdini yapılmış ama ücretini ödenmemişse ve gemi hareket etmişse
ödemeyen ücrete mukabil yolcunun gemiye teslim
edilmiş ve depolanmış eşyası rehnedilir.
·
Yolculuk
başlamadan yolculuk akdi hükümden düşerse ve yolcu yola çıkmazsa bilet parası
yolcuya iade edilir.
·
Yolcu
akdin hükümden düşme şartları varken yolculuğa çıkar ve sonradan vazgeçerse
veya hükümden düşme yolculuk başladıktan sonra
gerçekleşirde yolculuk tamamlanamazsa, yolcuya bilet parası gerçekleşmeyen
yolculuk oranında iade edilir.
·
Yolcu
bilet parasını ödemesine rağmen yolculuk başlamadan yolculuktan vazgeçtiğini
bildirir veya zorunlu bir neden ile yolculuğa katılamazsa bilet parasının
yarısı iade edilir.
·
Yolculuk
akdi gerçekleşmiş olmasına rağmen ücretini ödememiş olan yolcu bildirilen
hareket zamanda gemide olamamışsa veya hareket zamanından sonra yolculuktan
vazgeçtiğini bildirirse ücreti kendisinden alınır.
·
Yolculuk
sırasında çıkan bir arıza nedeni ile olan gecikmede ücretin karşılığı olan
hizmetler karşılıksız olarak kendisine verilir. (Fakat
gemi işletmesi, yolcuya yaptığı taşıma anlaşmasının içerdiği şartlarda veya
daha iyisi ile onu götürecek bir başka gemi bulursa ve yolcu bunu kabul
etmezse, yolcuya ücretsiz olarak yatacak yer ve yemek verme zorunluluğu kalmaz)
3. MÜŞTEREK AVARYA ALACAĞINI TALEP ETMEK
3.1.
Müşterek Avarya
Avarya; kısaca
zarar veya yapılan olağanüstü masraf demektir. İki çeşittir.
·
Müşterek avarya,
·
Hususi avarya,
Müşterek
avarya, müşterek bir deniz yolculuğuna çıkmış gemi ve yükü tehdit eden müşterek
bir tehlikeden onları korumak amacı ile uygun ve makul bir şekilde ve iradi
olarak olağanüstü bir fedakarlığın yapılması veya olağanüstü bir masrafa
katlanılmasıdır.
Bir
zararın müşterek avarya sayılabilmesi için aşağıdaki unsurlara sahip olmalıdır €
o
Müşterek tehlike,
o
Fedakarlık,
o
Fedakarlığın iradi olması,
o
Faydalı sonuç alınması.
Hususi
avarya ise müşterek avarya dışında kalan ve bir kaza sonucu doğan kısmi zarar
ve masraflardır.Bu durumda herkes (gemi sahibi, yük sahibi v.s.) kendi zararını
kendi çeker, paylaşma söz konusu değildir. Hususi avaryayı müşterek avaryadan
ayıran en önemli iki özellik bilerek yapılmaması ve paylaşımın söz konusu
olmamasıdır
3.2.
Müşterek Avarya
Halleri
Müşterek
avarya halleri;€
·
Yükün denize atılması,
·
Geminin hafifletilmesi,
·
Geminin karaya oturtulması,
·
Geminin yüzdürülmesi,
·
Yangının söndürülmesi,
·
Yakıt yerine yükün yakılması,
·
Barınma,
·
Geçici onarım,
·
Müşterek avarya işlemleri sırasında yüke gelen zarar,
·
Geminin savunulması,
·
Geminin kurtarılması,
·
Para tedariki,
3.3.
Dispeç
Avaryanın
doğrudan doğruya sonucu olan zarar ve masraflar kurtarılan gemi, yük ve navlun
arasında değerleri oranında paylaştırılır. Burada gemi ve yük alacak hakları
doğar.
Yük
alacak hakkı kanunda sıralanan yük üzerindeki haklardır.€ Bunlar;
·
Taşıyanın navlun sözleşmesinden doğan hakları,
·
Müşterek avaryadan doğan haklar,
·
Yükün kurtarılmasından kaynaklanan kurtarma yardım borçları,
·
Yük karşılık gösterilerek alınan deniz ödüncü borcu.
Müşterek
avarya sonucu doğan zarar paylaşımını ve hesaplaşmayı gösteren belge veya
rapora “Dispeç” denir.€ Kaybı borcundan fazla olan tarafın mahkemeye müracaatı
ile dispeç tanzim edilir ve mahkeme tarafından borç hükmü verilir.
3.4.
Uygulama
Müşterek
avarya alacağını talep etmek için,
·
Zararın borçtan daha fazla olduğu halde mahkemeye “Müşterek
avarya” alacağı için baş vurulur,
·
Hazırlanan dispeç raporuna göre oluşan alacaklar tahsil edilir.
4. NAVLUN SÖZLEŞMESİ YAPMAK
4.1.
Deniz Ticaret
Sözleşmeleri
Türk Ticaret Kanunu
deniz ticaret sözleşme tiplerini aşağıdaki şekilde düzenlemiştir;€
·
Navlun
sözleşmeleri,
·
Yolcu
taşıma sözleşmeleri,
·
Denizaşırı
satış sözleşmeleri,
·
Deniz
ödüncü sözleşmeleri,
4.2.
Navlun Sözleşmeleri
Navlun sözleşmesi;
taşıyanın navlun adı verilen ücret karşılığında taşıtanın eşyasını (yükünü)
deniz yolu ile taşımasını içeren karşılıklı mutabakata varılarak imzalanan
akittir. Kıymetli evrak değildir. Unsurları;€
·
Deniz
yolu ile taşıma, (Nehir ve göllerde yapılan taşıma navlun sözleşmesi değildir.)
·
Taşımanın
gemi vasfına sahip bir araçla yapılması,
·
Eşya
(yük) taşınacaktır. (Yolcu taşıma navlun sözleşmesi değildir.)
·
Zilyetliğin
gemiye geçmiş olması gerekir. (Zilyetlik taşıtanda kalırsa bu navlun değil
taşıma sözleşmesi olur. Yolcu bagajında zilyetlik yolcuda olduğundan bagaj
taşıma sözleşmesi kapsamındadır.)
·
Taşımanın
navlun karşılığında yapılması.
Navlun sözleşmesinin
tarafları;
·
Taşıtan
·
Yükleten
·
Gönderilen
·
Taşıyan
·
Broker
4.3.
Navlun Sözleşme
Çeşitleri
Navlun sözleşmesinin
çeşitleri;
·
Kırkambar
sözleşmeleri
Belirli bir yükün
taşınma anlaşması.
·
Carter
(Charter) sözleşmeleri;
Geminin tamamının
veya belirli bir yerinin yük taşımaya tahsis anlaşması. Bu anlaşmayı ihtiva
eden belgeye charterparty denir. Belli başlı çeşitleri;
o
Bare
boat charter
Başlıca form tipleri;
·
Barecon
A charterparty,
·
Barecon
B charterparty,
o
Time
charter
Başlıca form
tipleri;€
·
Uniform
time charterparty
·
Liner
time charterparty
·
Baltimore
charterparty
·
New
York produce time charterparty,
·
Shell
time charterparty
·
Sıd
time charterparty,
·
Texaco
time charterparty,
o
Voyage
charter
·
Gencon
charterparty €
·
Asbatank-voy
tanker voyage charterparty
·
Mobil
tanker voyage charterparty
·
Intertank-voy
tanker voyage charterparty
·
Gasvoy
charterparty
·
Grainvoy
charterparty
·
Bimchemvoy
charterparty
4.4.
Uygulama
Navlun
sözleşmesi yapmak için;
·
Yük
taşıtmak isteyen taraf ile sözleşme tipinde mutabakat sağlanır,
·
Matbu
sözleşme formları, ek konular son sayfaya yazılarak iki nüsha olarak tanzim
edilir,
·
Karşılıklı
imzalanır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder