ÇEVRE SORUMLULUĞU VE MARPOL

GİRİŞ

Gemiadamının gemideki sorumlulukları oldukça fazladır. Bunlardan bir tanesi var ki, hesabı mutlaka ya kendisi ya da çocukları tarafından verilecektir. Bu sorumluluk çevreye karşı olan sorumluluktur. Ancak yaşananlar maalesef gemiadamının bu sorumluluğunun gereklerini yerine getirmede pek fazla titiz davranmadığını göstermektedir.

1973 ve 1978 yıllarında, denizlerin gemilerce düzenli işlemler veya kazalar nedeniyle kirletilmesini önlemek için IMO’nun[1] organizasyonu olarak uluslar arası toplantılar yapılmış ve MARPOL 73/78[2] (International convention for the prevention of MARine POLlution from ships” Uluslar arası denizlerin gemiler tarafından kirletilmesini önlenmesi sözleşmesi imzalanmıştır.€ Sözleşmenin imzalanmasının arkasından IMO alt komisyonları tarafından kirletmeyi önleme kuralları belirlenmiş ve bunlarda anlaşma ekleri olarak yayınlanmıştır. Anlaşma 02.10.1983 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Anlaşmanın biri daha sonra çıkan altı adet eki vardır. Bunlar;

·         Ek-I:         Petrolden kirlilik €

·         Ek-II:        Dökme halde zehirli sıvı maddelerden kirlilik, €

·         Ek-III:       Paketlenmiş halde taşınan zararlı maddelerden kirlilik, €

·         Ek IV:       Gemiden çıkan pis sulardan kirlilik, €

·         Ek V:        Gemilerden atılan çöpten kirlilik, €

·         Ek VI:       Gemilerden oluşan hava kirliliğidir. €

Daha sonradan çıkartılan Ek-VI ile denizlerin dışında gemilerden oluşan hava kirliliğini önlemek için kurallar belirlenmiştir. Marpol ek-VI 400 grt üstü tüm gemi ve platformlar için geçerlidir. €

Bugün MARPOL 73/78 gerekleri bütün ülkeler tarafından sıkı şekilde takip edilmekte, yerine getirilmeyen kurallar nedeni ile gemiler sefere çıkartılmamakta, ceza verilmekte ve hatta tutuklanmaktadır. Bu neden ile konu gemi donatanları tarafından da ciddi şekilde ele alınmaktadır.

1.  PETROL KİRLİLİĞİNİ ÖNLEMEK

1.1.            Gemilerden Oluşan Petrol Kirliliğinin Nedenleri

Burada “Petrol” olarak kastedilen petrol ve petrol türevleridir. Petrolden kirlilik denizlerdeki en tehlikeli kirliliktir. Gemi tarafından taşınan veya kullanılan veya ürettiği petrol atıklarından kaynaklanan denizlerdeki kirliliğin genel oluş şekilleri aşağıda sıralanmıştır.

·         Güvenli yükleme ve seyir kurallarının ihmali sonucu oluşan çarpışma, karaya oturma, alabora olma, kırılma gibi kazalar,

Gemilerin güvenli denge ve gerilim kurallarına göre yüklenmemesi geminin alabora olmasına veya kırılmasına sebep olabilmektedir. Seyir sırasında da güvenlik kurallarına uyulmaması çarpışma veya karaya oturma gibi kazaları meydana getirebilmektedir. Tüm bunlar petrol tankeri olmasa bile geminin kendisi için bulundurduğu akaryakıtın denize dökülmesine ve denizin kirlenmesine sebep olmaktadır. Bunun yanı sıra her geçen gün biraz daha büyüğü yapılan devasa petrol tankerlerinin geçirdiği kaza sonucu meydana getirdikleri kirlik göz önüne dahi getirilemez.

·         Yük, yakıt veya yağın alınması veya verilmesi sırasında meydana gelen kazalar,

Petrol ve petrol ürünü yük, yakıt veya yağın alınması veya verilmesi sırasında personel hatası ile dökülme, tanklardan taşma veya hortum ve devrelerde meydana gelen patlaklar sonucu kirleticiler denize akabilmekte ve denizde kirliliği meydana getirmektedir.

·         Sintinenin kasti denize basılması,

Gemi makine sintinelerinde, makine ve devrelerden sızan veya dökülen yakıt, yağ ve soğutma suyu karışık vazıyette bulunur. Özellikle eski gemilerde sintine atıklarının çokluğu ve sintine ayrıştırıcılarının yetersizliğinden dolayı tanklar çabuk dolar. Gerek iş, gerek zaman, gerekse maliyet nedeni ile bazen bu sular sahil yerine denize basılmakta ve kirliliğe sebep olunmaktadır.

·         Yakıt çamurunun denize atılması,

Akaryakıt tankerlerinin yük tanklarının tabanında “sludge” adı verilen petrol çamuru birikir. Tank temizliği sırasında bunların çıkartılarak sahile verilmesi gerekir. Ayrıca fueloil[3] yakan dizel[4] motorlu makineye sahip gemilerde, yakıt içerisinde bulunan yaklaşık % 0,2 oranındaki petrol çamuru da yakılamaz ayrıştırılır. Bu çamurun yakılması veya biriktirilerek sahile verilmesi gerekir. Ancak nadir de olsa bu çamurun denize atıldığı görülmektedir. Bu da denizde ağır kirliliğe sebep olmaktadır.

1.2.            Petrolden Kirliliğe Karşı Alınacak Tedbirler

Marpol ek-1 petrol kirliliğini önlemek amacı ile birçok hususu zorunlu kılmıştır. Bunlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır; €

·         IOPP sertifikasının alınması,

·         Petrol atığı ve bulaşıkları için toplama tankının olması,

·         Sintine seperatörünün olması,

·         Petrol kayıt defterinin olması,

·         Petrol atıkları izleme ve kontrol cihazının olması,

·         15 ppm alarm otomatik stop aletinin olması.

Bunların dışında aşağıdaki hususlarda deniz kirliliği konusunda alınacak tedbirlerden sayılır; €

·         Marpol kurallarının zabitlerce iyi bilinmesi,

·         Sopep kurallarının öngördüğü malzemelerin gemide bulundurulması,

·         Gemi ve rıhtımın haberleşmesinin sorumlu kişilerce yapılması,

·         Yangın ve diğer acil durumlara karşı tedbirlerin alınmış olması vbg.

1.2.1.IOPP Sertifikasının Verilmesi

Aşağıdaki gemiler Marpol’un petrol ile kirliliğin önlenmesine ilişkin ek-1 kurallarına tabidir. €

·         150 grt ve daha büyük olan tüm petrol tankerleri

·         400 grt ve daha büyük olan tüm diğer gemiler

Bu gemiler kural kriterlerine göre dizayn edilmek ve donatılmak zorundadır. Petrol atık tankının olması dizayn gereklerinden biridir. Gereklerin yerine getirilip getirilmediği yetkili kurumlar tarafından yapılan sörvey ve muayeneler sonucu belirlenir. Uygun olan gemilere IOPP (International Oil Pollution Preventing) uluslararası denizin petrolle kirlenmesinin önlenmesi sertifikası verilir. € Bu sertifika 5 yılda bir yenilenir. Ancak sertifika yılda bir yapılacak sörvey ve gerekli durumlarda yapılacak ara kontrollerin varlığı halinde geçerli olur. €

1.2.2.Ayrıştırma Sisteminin Kurulması

Sintinede biriken yakıt-yağ-su karışımı, sintine ayrıştırıcısından (seperatör) geçirilerek, içindeki yağ ve yakıt artıklarından ayrılır. Ayrılan kirleticiler sintine tankına (Bilge tank) konur. Ancak seperatörde ayrılan su henüz denize atılabilecek seviyede temiz değildir. Bu su ayrıca bir de sintine suyu filtresinden geçirilerek içindeki kirlilik 15 ppm seviyesinin altına düşürülür ve öyle denize atılabilir. Eğer denize atılacak su 15 ppm seviyesinin üzerinde kirliyse sistem üzerindeki “15 ppm alarmı otomatik stop aleti” devreye girerek tahliye pompasını durdurur. Bu alet ayrıştırılan sintine suyundaki petrol/yağı ölçer. Yağ ölçen bu cihazın her kullanım sonrası tatlı su ile yıkanarak alarm testi yapılmalıdır. 3 ayda bir sensör temizliği, 5 yılda bir de yapımcı firma bakımı yapılmalıdır. €

1.2.3.Güvenli İşlem Yönteminin Oluşturulması

SOLAS’ın da şart koştuğu üzere ISM (International Safety Management) uluslararası güvenli işletim kuralları gereği gemide cana, mala ve çevreye tehlike oluşturabilecek işlemler için güvenli yöntemlerin oluşturulması gerekir. Bu yöntemler oluşturulur ve yetkili kurum tarafından onaylanması halinde gemiler ticari faaliyetlerini yürütebilirler.

Çevreye tehlikeli olabilecek gemi işlemlerinin başında gemideki yakıt-yağ atıklarından kurtulma işlemi gelir. Bir diğeri de yakıt-yağ ikmalleridir. Bu işlemler için  ISM gereğince güvenli yöntemler oluşturulur.

1.2.4.Kayıt Tutma

Denizlerin gemiler tarafından kirletilmesinin önlenmesine yönelik işlemler gemilerde takip ve denetim amaçlı olarak kayıt altına alınır. Petrol ile kirliliğe yönelik olarak da gemide petrol/yağ kayıt defteri (Oil Record Book) tutulur. Bu kayıtlar limanlarda PSC tarafından kontrol edilir.

1.2.5.Acil Önleme Planı

SOPEP (Ship Oil Pollution Emergency Plan) Gemiden Denizlerin Petrol ile Kirletilmesini Önleme Acil Planıdır. Bu plan Marpol ek-1’e tabii yani 150 grt ve üstü tankerler ile 400 grt ve üstü tüm gemiler için düzenlenerek gemide bulundurulması gerekir.€

Bu planın amacı gemiden bir petrol veya petrol ürünlerinden kaynaklanan bir kirlilik olayı olduğunda veya kirlilik olasılığı durumunda gemideki yetkili kaptan ve zabitana petrol sızıntısını durdurmak veya en aza indirmek ve etkilerini azaltmak için alacakları tedbirler konusunda rehberlik yapmaktır.

Plan aşağıdaki unsurları içerir.

·         Kirlilikle mücadele edecek ekip ve görevlerini, €

·         Gerekli tedbirleri ve mücadele şekillerini,

·         Şema ve kontrol listelerini

·         Bildirimler için gerekli isim ve telefon numaraları ile referansları içerir.

Plan yetkili kurum tarafından onaylanarak yürürlüğe sokulur ve onun bilgi ve onayı olmaksızın değiştirilemez.

MARPOL denizin gemiler tarafından kirletilmesi durumunda kirlilikle ilgili olarak içeriği belirli olan bir raporu verme zorunluluğu getirmektedir. Aşağıda belirtilen durumlarda gemi derhal uygun kıyı radyo istasyonu aracılığı ile uygun yolla mümkün olan en hızlı şekilde ilgili yerlere rapor verilecektir.€

·         Gerçek kaçakta

Gemi veya can güvenliği için bilerek yapılanlarda dahil olmak üzere akaryakıt işlemi sırasında veya bir başka neden ile müsaade edilen seviyenin üzerinde petrolün denize kaçması halinde,

·         Olası kaçakta

Petrol kaçağı henüz gerçekleşmemiş dahi olsa, geminin hasarlanması gibi bir durum petrol kaçağını kuvvetle olası hale getiriyorsa,

Bu durumlarda aşağıdaki yerlere bildirim yapılır;

·         Yakın kıyı ülkesi yetkili makamlarına,

·         Liman kuruluşlarına,

·         Gemi ve yükü ile ilgili yerlere.

Gemi ilk raporunu gönderdikten sonra düzenli aralıklarla ilgili gelişmeden haberdar edecek yeni raporları gönderilmelidir. Bildirim için denizlere kıyısı olan tüm ülkelerin bildirim yapılacak makam isim ve temas adresleri planın ekinde bulunur. Ayrıca bildirim yapılacak gemi ile ilgili yerlerin isim ve temas adresleri de planın başında yer alır. Limanlarda verilecek raporlarda gerekli bildirim yerleri ve adresleri limanlara gelişte liman otoriteleri veya acentelerinden temin edilir.

Bir SOPEP’te bildirim durumunun yanı sıra gemi için müdahale yöntemleri de belirtilir.

·         İşletim sızıntıları;

o   Boru Devresi sızıntılarında müdahale yöntemi,

o   Tankın taşmasında müdahale yöntemi,

o   Tekne sızıntılarında müdahale yöntemi,

o   Makine Dairesindeki Teçhizatın yol açtığı sızıntılarda müdahale yöntemi.

·         Kazalar;

o   Karaya Oturmada müdahale yöntemi,

o   Yangında müdahale yöntemi,

o   Çarpışmada müdahale yöntemi.

·         Önlemler;

o   Tekne hasarlarında müdahale yöntemi,

o   Aşırı meyilde müdahale yöntemi,

o   Akaryakıt aktarımı / hafifletmede müdahale yöntemi.

Plan aynı zamanda, denize yakıt-yağ gitmesi sırasında müdahalede kullanılacak malzeme takımı (Oil Spill Kit) muhteviyatını ve periyodik kontrol listesini de içerir.

Bu kirliliğe müdahale malzemeleri arasında bulunması gerekenler aşağıdadır.

·         Güvertedeki yakıt-yağı toplamak için faraş ve kova,

·         Yakıt-yağ bulaşığını silmek için üstüpü, paçavra, talaş.

·         Denize yakıt-yağ gitmemesi için frengi tapaları.

·         Denizdeki yakıt-yağın yayılmasını önlemek için bariyer,

·         Denizdeki yakıt-yağın zararlı yapısını bozarak çökerten kimyasallar.

1.2.6.Eğitim ve Kayıt

Bir işlemin kirlenmeye sebep olmasını engelleyecek en önemli faktör işlemin yetenekli bir zabitin gözetiminde yapılmasıdır. € Bu neden ile eğitim çok önemlidir. Petrol ile kirliliğin önlenmesi için alınan tedbirler ayda bir personele verilecek anlatımlı ve uygulamalı eğitimler ile pekiştirilir. Gerek eğitimler, gerekse gerçek olaylar gemi jurnaline[5] kayıt edilir.

1.3.            Uygulama

Alınan tüm tedbirlere rağmen gemiden kaynaklanan bir durum sonucu denize petrol veya petrol ürünü sıvı dökülme durumunun ortaya çıkması ile derhal:

·         Kaptan, vardiya zabiti veya bölüm amirlerine haber verilir, €

·         Gemideki yük veya malzeme yükleme, bakım ve tamir, balast gibi işlemleri durdurulur. €

·         Başmühendis tarafından sızıntı yeri, nedeni ve miktar tespiti yapılarak kaptana bilgi verilir, €

·         SOPEP’de belirtilen müdahale yöntemine göre yakıt-yağ kaçağı önlenir.

·         Güverteye akan yakıt-yağın denize gidiş yolu frengi tapaları ile kapatılır.

·         Denize akan yakıt-yağın yayılması bariyerler[6] ile durdurulur. €

·         Bariyerler arasında kalan yakıt-yağ toplanır,

·         Bariyerler arasında toplanamayan yakıt-yağ gerekli izin alınarak kimyasal ilaçlar ile çözülerek çökertilir. €

·         Güvertedeki yakıt-yağı faraşlar ile kovalara toplanır.

·         Güvertedeki yakıt-yağ bulaşığı talaş, üstüpü[7] ve paçavra ile temizlenir.

·         Oluşan deniz kirliliği için SOPEP’de belirtilen bildirim raporu tanzim edilir.

·         Bildirim raporu SOPEP’de belirtilen ilgili yerlere gönderilir.

·         Gerekli jurnal kayıtları tutulur.

2.  ZEHİRLİ SIVILAR İLE DENİZİN KİRLETİLMESİNİ ÖNLEMEK

2.1.          Gemilerde Taşınan Zehirli Sıvılar

Zehirli sıvılar 4 gruba ayrılır.€ Bunlar genel olarak aşağıdaki şekilde tasnif edilir. Maddelerin isimleri ise ek-II’nin eklentisinde bulunmaktadır.

Tank temizlik veya balast basılması işlemlerinde denize boşaltma yapıldığında
	Deniz kaynaklarına veya insana	Kirliliğin önlenmesi için de;
A sınıfı	Büyük tehlike oluşturan	Set tedbirler gerektiren
B Sınıfı	Büyük tehlike oluşturan	Özel önlemler gerektiren
C Sınıfı	Küçük tehlike oluşturan	Özel çalışma koşulları gerektiren
D Sınıfı	Fark edilebilir tehlike oluşturan	Biraz dikkat gerektiren

Dökme halde zehirli sıvı maddeleri taşıyan tüm gemiler Marpol’un Ek-II kurallarına tabidir. Burada bir tonaj sınırlaması yoktur. € Burada bahsedilen zehirli sıvılar, kimyasallardır. Bunları taşıyan gemilerde kimyasal tankerlerdir. Bu gemiler yük tahliye edildikten sonra yük tanklarına balast (safra) alırlar. Bu neden ile alınan balast’ta zehirli sıvılar ile kirlenir. Bu neden ile bu gemilerin hem tank yıkama suları hem de balastları zehirli sıvılar ile kirlenir. Bu suların basılması da Marpol ek-II’de belirtilen özel kurallara tabidir.

Gemiler yukarıda sınıflandırılan zehirli sıvılardan belirli şartlar dahilinde özel alanlar dışında 25 m den daha derin ve karadan 12 nm açıkta, kuvvetle yürütülen gemiler tarafından 7kts, diğerleri için 4 kts sürat ile seyir halinde basılabilecektir. €

Zehirli sıvılar için özel alanlar Baltık denizi, Karadeniz ve Antartika’dır.€

2.2.            Uygulama

Özel alanlar dışında tank yıkama suyunu veya yük tankındaki balastı tahliye etmek için;

·         Taşınmış olan yükün sınıfına göre basılacak suya Marpol ek-II’de belirtilen işlem yapılır,

·         Derinliği 25 m’den daha fazla olan karadan 12 nm açığa çıkılır,

·         Kuvvetle yürütülen için en az 7, diğerleri için 4 kts sürate çıkılır,

·         Tank yıkama veya balast suyu tahliye edilir.

3.  PAKETLENMİŞ HALDE TAŞINAN ZARARLI MADDELERDEN KİRLİLİĞİN ÖNLENMESİ

Paketlenmiş halde zararlı madde taşınan gemiler Marpol’un ek-III kurallarına tabidir. Bir tonaj sınırlaması olmamakla birlikte geminin kendi ihtiyaçları için gemide bulundurulanlar buna dahil sayılmamıştır. Yine kural gereğince paketlenmiş halde taşınan zararlı maddelerin gemiye yüklenmesi veya boşaltılmasından en az 24 saat önce liman yetkilisine bildirilmek zorunludur. €

3.1.            Deniz Kirliliği Açısından Zararlı yükler

Bugün petrol ve akaryakıtlar haricinde, paketlenmiş ve dökme olarak denizde taşınan yüklerin yaklaşık % 50’si deniz kirliliği açısından zararlı yükler olarak tanımlanmaktadır. Denizler bu yüklerin denize dökülmesi veya atılması ile kirletilmektedir. Burada bahsedilen zararlı maddeler IMDG (International Marine Dangerous Goods) kodunda belirtilen zararlı maddelerdir.

Bunların genel tanımları;

·         Patlayıcı maddeler,

·         Parlayıcı maddeler,

·         Gazlar,

·         Suyla temas ettiğinde gaz çıkartan maddeler,

·         Oksitleyici maddeler,

·         Organik peroksitler,

·         Zehirli maddeler,

·         Bulaşıcı maddeler ve

·         Radyoaktif maddelerdir.

3.2.            Yüklerden Kaynaklanan Kirliliğin Nedenleri

Parçalanma durumu hariç paketlenmiş zararlı yüklerden kaynaklanan kirlilik ancak geminin batması veya yükleme-boşaltma işlemleri sırasında denize düşmesi ile olabilir. Ancak dökme yüklerden kaynaklanan kirlilikler ise oldukça yaygın gerçekleşmektedir. Fakat dökme yükler ile kirliliğin önlenmesi maalesef Marpol tarafından düzenlenmemiştir.

Dökme yüklerden kaynaklanan kirlilikler genelde aşağıdaki şekillerde meydana gelmektedir.

·         Yükleme sırasında yükün denize dökülmesi

Geminin dökme yükle yüklenmesi sırasında denize dökülen yükler deniz kirliliğine sebep olmaktadır. Sadece gemi ile rıhtım arasına, denize dökülmeyi engelleyici bir örtünün konması hem mal kaybını hem de deniz kirliliğini önleyecektir. Yük işlemleri öncesi, stevedor firma ile yapılan protokollerle bu tedbirin alınması sağlanabilir.

·         Ambar artıklarının ve yıkama sularının denize atılması,

Dökme yük işlemleri sırasında güverteye dökülen yük veya ambarların tahliye sonucu temizliği sırasında çıkan artıklar liman işletmelerinin istememesi nedeni ile sahile verilememekte ve denize atılarak deniz kirliliğine sebep olunmaktadır. Tahliyeci firma ile yapılan protokolde konulan kayıtlar sayesinde artıkların tahliyeci firma tarafından çöp veya artık olarak gemiden alınması sağlanabilir.

Ayrıca gemilerde yapılan ambar, tank ve devre yıkamaları sonucunda çıkan pis sular, limanlardan yeterli olanak sağlanamaması veya yüksek maliyetli olması nedeni ile denize basılmaktadır. Bu durum yük olarak taşınan birçok kirleticinin de denize gitmesine sebep olmaktadır. Bu konuda daha hassas olunmalı ve bedeli karşılığında kirleticiler sahile verilmeli veya zehirli sıvı bulaşığı suların denize tahliye yöntemine göre atılması sağlanmalıdır.

·         Özellikle denize atılmak üzere ihraç edilen atıklar,

Ülkelerin kabul etmediği zararlı atıklardan kurtulmak amacı ile bazen taşıyan gemiler bile gözden çıkartılmaktadır. Bundan dolayı tüm dünya ülkeleri hassas davranmakta bu tip yük taşıyan gemileri ülkelerine gelsin veya gelmesin takip etmektedirler. Ülkemizde benzer olaylar ile zaman zaman karşılaşılmakta ve denizlerimiz büyük zarar görmektedir. Yıllar önce İtalyan hükümetinin kabul etmediği bir takım kimyasal atıkların bir gemi tarafından Karadeniz’e atılması, yakın bir tarihte, İskenderun limanında getirdiği zararlı atıkların kabul edilmemesi nedeni ile bekletilen İspanyol gemisinin fırtınada batması nedeni ile meydana gelen deniz kirlilikleri bunlara örnektir. Bu tip olaylara gemiadamı olarak karışmak hem vicdani hem de hukuki sorumluluk doğurmaktadır. Bu neden ile bu tip olaylara girmemek, denizlerin kirletilmesini engelleyecektir.

·         Yükün denize düşmesi veya atılması,

Kaza sonucu güvertede bulunan yükün denize düşmesi veya kayan yük nedeni ile geminin kurtarılması için yükün denize atılması denizlerin kirletilmesine sebep olmaktadır. Ayrıca hesapsız yükleme nedeni ile geminin yükleme sınırını aşması, yükün tamamen veya kısmen gemi üzerinde kalması gibi nedenler ile yükün gemiadamları tarafından denize atılmak zorunda olunduğu hallerde de denizler kirletilmektedir. Bu gibi durumlarda denizlerin kirletilmesini engellemek için sadece biraz daha dikkatli çalışma yeterli olacaktır.

3.3.            Uygulama

Dökme yük taşıyan gemi ambarlarını yeni yüke hazırlamak için;

·         Yük tahliyesi sonrası ambarlar süpürülür,

·         Toplanan atıklar güverteye çıkartılır,

·         Gerekli yerlere haber verilerek rıhtıma veya bir çöp kamyonuna verilir,

·         Limandan ayrılınır,

·         Ambarlar yıkanır,

·         Yıkama suyu, zehirli sıvı bulaşığı tank yıkama suyunun tahliye yöntemine göre denize basılır.

4.  PİS SULARDAN DENİZİN KİRLİLİĞİNİ ÖNLEMEK

Marpol gereğince 10‘dan daha fazla insan taşıyabilmesi için belgeli ve her halükarda 200 grt üstü tüm gemiler gemiden çıkan pis sulardan denizin kirletilmesinin önlenmesi ile ilgili ek-IV kurallarına tabidir.€

Yükün dışında gemilerde bulunan denizler için kirletici nitelikteki sıvılar genelde aşağıda olduğu gibi tasnif edilebilir.

• Kirli safra,
• Geminin ürettiği pis sular,

4.1.            Kirli Safra

Kirli safra; gemiye ağırlık amacı ile alınan ve çeşitli kirleticiler ile kirlenmiş sulardır. Bunların temiz sularda tahliyesi ile denizlerde kirlilik meydana gelir. Bu tip kirlilik genelde, kirli sularda yük tahliyesi yapan gemilerin tahliye sırasında safra olarak aldıkları suyu, temiz suların bulunduğu yükleme limanlarında denize tahliye etmeleri şeklinde meydana gelmektedir.

Yük gemileri, yüksüz durumdayken denge amacı ile safra tanklarına deniz suyu alırlar ve yük alınmasından sonra da bunu tekrar denize basarlar. Ancak gerek safra tanklarının içerdiği pas, gerekse safra olarak alınan suyun içerdiği kirletici maddeler nedeni ile gemiler gittikleri limanlarda bu safrayı, kirleteceğinden dolayı denize basamazlar. Gemiler aldıkları safrayı, açık denizde 2000 m’den daha derin yerlerde değiştirmek zorundadırlar. Ancak usulüne göre değiştirilmiş olan safra, limanlarda denize basılabilir. Gemilerin bununla ilgili bir safra işlem yöntemi olmalı ve uygulanmalıdır. Ayrı safra tankı olmayan tankerler, yakıt tankına aldıkları safrayı ancak sahil tesislerine verebilirler, denize basamazlar. Tüm bu safra alıp basma işlemleri bir “Balast Kayıt Defteri”ne kayıt edilir. Bunların kontrolü limanlarda PSC[8] tarafından yapılır.

4.2.            Geminin Kendi Ürettiği Pis Sular

Gemilerin tuvalet atıkları, diğer tip kirleticiler kadar olmasa da kirletici kapsamındadır. Denize atılan dışkı yolu ile hastalıkların başkalarına bulaştırılması olasılığı mevcuttur. Marpol bu konuda da düzenlemelere gitmiş, gerekli kuralları koymuştur. Bu amaçla gemilere yeterli büyüklükte pis suları toplama tankı ve pis suların parçalanması ve dezenfekte edilmesi için uygun cihazlar konur. Pis sular doğrudan denize verilmez. Pis su tankında (Swage Tank) toplanır. Sonra pis sular içindeki katı maddeler parçalanır ve biyolojik-kimyasal yöntemler ile mikroplardan arındırılır. Daha sonra deniz basılır. Onaylı cihazlar ile donatılmış gemilere 5 yıl süreli “Uluslararası Pis Sularla Deniz Kirlenmesinin Önleme Belgesi” verilir. Bu belgeye sahip ve pis sularını usulüne göre parçalamış ve dezenfekte etmiş olan gemiler bu sularını en az 4 kts sürat ile ilerlerken karadan 4 nm, belgeye sahip olmayan gemiler ise karadan 12 nm açıkta deniz basabilirler. € Bu işlemin engellendiği bir özel alan belirlenmemiştir. €

4.3.            Uygulama

Gemini tuvalet sularının atılması için;

·         Tüm tuvalet ve lavabo suları parçalayıcılardan geçirilerek pis su tankına toplanır,

·         Atık sular çoğalınca kimyasal ve biyolojik arıtmadan geçirilir,

·         Karadan 12 nm açığa çıkılır,

·         En az 4 kts sürat ile denize basılır.

5.  ÇÖPLERDEN DENİZİN KİRLETİLMESİNİ ENGELLEMEK

5.1.          Gemi Çöpleri

Gemilerde kullanım sonu ortaya çıkan katı atıklara çöp denir. Ambalajlar, mutfak ve onarım-bakım artıkları gibi atıklar birer çöptür. Bu çöplerden yakma, karaya verme veya özel alanlar dışında denize atma şekliyle kurtulunur.

Akdeniz, Karadeniz, Kızıldeniz, Baltık, Karaipler, Basra körfezi, Kuzey denizi, Antartika, Meksika körfezi atılarak çöpten kurtulmanın yasak olduğu özel bölgelerdir.€

Gemilerde oluşan çöpler denizde oluşturacakları kirliliğe göre tasnif edilir sonra atılabilecekler müsaade edilen yerlerde denize atılır veya plastikler gibi denize atılması yasak maddelerle birlikte gemideki çöp yakma kazanlarında (Incinerator) yakılır veya sahile verilirler. €

Parçalanmış atıklar 25 mm’den daha büyük olmayacaktır.€ Ayrıca özel alanlar içerisinde olsa bile yiyecek atıkları karadan en aza 12 nm uzakta denize atılabilirler. €

Bu işlemin kuralları MARPOL 73/78 Ek-V’de belirtilmiştir. Gemilerde bu işlemlerle ilgili çöp atık planları olmalı ve uygulanmalıdır. Özel alanlar dışında çöplerden denize atarak kurtulmak için tablodaki sınırlamalara uyulur.

Çöplerden kurtulma amacı ile yapılan işlemler gemi “Çöp Kayıt Defteri”ne işlenir. Bu kayıtlar limanlarda PSC tarafından kontrol edilir.

5.2.            Uygulama

Özel alanlar dışında gemideki çöplerden kurtulmak için;

·         Denize atılması yasak maddeler; plastikler, petrol ürünleri veya bulaşıkları, sentetikler malzemeler ayrı bir bidona toplanır,

·         Yüzmeyen katı çöpler; cam, konserve kutusu, çömlek ayrı bir bidona toplanır,

·         Mutfak atıkları; Kemikler, tabak artıkları, sebzeler ayrı bir bidona toplanır,

·         Parçalanamayan çöpler denize düşmeyecek şekilde ayrı toplanır.

·         Karadan 3 nm uzaklaştıktan sonra parçalanmış yiyecek atıkları ve yüzmeyen katı çöpler denize atılır,

·         Denize atılan parçalanmış yiyecek atıklarının ve yüzmeyen katı çöplerin miktarı, mevkii ve tarih çöp kayıt defterine işlenir.

·         Karadan 12 nm uzaklaştıktan sonra parçalanmamış yiyecek atıkları ve yüzmeyen katı çöpler denize atılır.

·         Denize atılan parçalanmamış yiyecek atıklarının ve yüzmeyen katı çöplerin miktarı, mevkii ve tarih çöp kayıt defterine işlenir.

·         Karadan 25 nm uzaklaştıktan sonra yüzer katı çöpler denize atılır.

·         Denize atılan yüzer katı çöplerin miktarı, mevkii ve tarih çöp kayıt defterine işlenir.

·         Denize atılmayan ve yakılabilir çöpler çöp yakma kazanlarında yakılır.

·         Çöp yakma kazanlarında yakılan çöplerin cins, miktar, mevkii ve tarih kayıt çöp defterine işlenir.

·         Atılamayan ve yakılamayan çöpler cinsine göre sahilde çöp görevlilerine verilir.

·         Sahilde çöp görevlilerine verilen çöpün cins, miktar, mevkii ve tarih kayıt çöp defterine işlenir.

·         Çöpün verildiği görevlilerden verilen çöpün cins, miktar, mevkii ve tarih belirten teslim fiş veya hizmet faturası alınır.

---

[1] IMO: (International Maritime Organization) Uluslar arası denizcilik örgütü.

[2] MARPOL 73/78 ;(International convention for the prevention of marine pollution from ships) 1973 yılında imzalanan Uluslar arası denizlerin gemiler tarafından kirletilmesini önlenmesi sözleşmesi.

[3] Fuel Oil: Petrolden üretilen bir yakıt.

[4] Dizel: Bir motor cinsi

[5] Jurnal: Gemideki olayların kayıt edildiği resmi kayıt defteri

[6] Barier: Sıvının akış veya yayılmasını engelleyici taşınır engel

[7] Üstüpü: Kumaş üretim fabrikalarında ortaya çıkan ve temizlik amaçlı kullanılan iplik yığınları.

[8] PSC; (Port State Control) Liman devlet kontrolu. Gemilerin yaptıkları çalışmalar sırasında cana, mala ve çevreye zarar vermemsi için oluşturulan kurallara uygunluğunu kontrol eden limanın bağlı olduğu devletin resmi görevlisi.