GMDSS VE ARAMA KURTARMA

1.  GMDSS GEREKLERİNİ SAĞLAMAK

1.1.            Arama Kurtarma

Gemilerde kurulan harici haberleşme sisteminin ana amacı can, mal ve çevre güvenliğidir. Denizde geminin veya gemidekilerin başına gelen bir kazada gerekli yardımın alınabilmesi için bir harici haberleşme sistemine ihtiyaç vardır. Önceleri tamamen el ile çalıştırılan sistem sonradan teknolojinin gelişmesine bağlı olarak kısmen otomatik hale getirilmiştir.

1850’li yıllardan önce gemilerde harici haberleşmede sadece sancak ve simaforlar kullanılmaktaydı. Asrın ikinci yarısı mors kodunun kullanılması ile el flaması ve flaşın yöntemleri devreye girdi.

1900’lü yılların başından itibaren özellikle 1.dünya savaşı sıralarında gemilere harici haberleşme için telsiz telgraf cihazları girmeye başladı. Bu cihazlar ile mors kodlu haberleşmeler yapıldı, yardım çağrısı SOS (Save Our Souls) şeklinde mors kodu ile verilmeye başladı. (…---…)

1930’lu yıllara gelinirken karada, özellikle 2.dünya savaşı sırasında gemilerde yaygın olarak kullanılmaya başlayan telsiz telefonlar ile haberler doğrudan konuşma lisanı ile iletilir oldu. Yardım çağrıları için usuller oluşturuldu. Fransızca "m'aidez" (bana yardım edin) ifadesinden “Mayday” sinyali burada ortaya çıktı.

1980’li yılların sonlarına doğru uydu teknolojisinin gelişmesi ile kurulan COSPAS-SARSAT uydu sistemi sayesinde ilk otomatik yardım isteme düzeni kuruldu. Bu sistemde gemiye konan ve geminin batması ile otomatik olarak uydular aracılığı ile arama kurtarma merkezlerine yardım mesajı geçebilen EPİRB cihazlarının sayesinde arama kurtarma çalışmalarının başlatılabilme imkanı doğdu.

1990’lı yılların sonlarına doğru da gemilerdeki can, mal ve çevre güvenliği ile ilgili  harici haberleşme sistemi büyük bir revizyon geçirerek INMARSAT uydu ve GMDSS sistemi devreye girdi.

1.2.            Cospas-Sarsat Uydu Sistemi

COSPAS-SARSAT  (COSPAS: space system for search of distress vessel ve SARSAT: Search and Rescue Satellite) arama kurtarma sistemi; 1980’li yıllarda ABD-SSCB-FRANSA-KANADA ortaklığı ile kurulmuştur. Kutupsal yörüngeli ve 121.5 Mhz ve 406 Mhz frekanslarında çalışan 7 uydudan yararlanan sistem, uydu EPIRB’lerinden gelen sinyalleri alarak uydu-kara istasyonlarına (LUT- Lokal User Terminal) iletmekte ve bu şekilde arama kurtarma çalışmalarının başlatılmasını sağlamaktaydı.

  

1.3.            INMARSAT Uydu sistemi

Bugün bu Cospas-Sarsat uydu sistemine Inmarsat (International Maritime Satellite) uydu sistemi de dahil olmuştur. Inmarsat sisteminde 4 adet ekvotoral yörüngeli 1.6 Ghz frekanslarında çalışan uydu bulunmaktadır.

·         POR (Pasific Ocean Region)

Pasifik Okyanus bölgesi üzerindeki uydudur. 178⁰ E enlemindedir.

·         AOR-W (Atlantic Ocean Region-West)

Batı Atlantik okyanus bölgesi üzerindeki uydudur. 54⁰ W enlemindedir.

·         AOR-E (Atlantic Ocean Region-East)

Doğu Atlantik okyanus bölgesi üzerindeki uydudur. 15,5⁰ E enlemindedir.

·         IOR (Indian Ocean Region)

Hind okyanus bölgesindeki uydudur. 64⁰ E enlemindedir.

Bu uyduların dönüş süratleri dünya ile aynı olup yerleri Dünya’ya göre sabittir. Her biri yaklaşık olarak dünyanın 1/3 lük bir alanını kapsar. Kapsam alanları bir biri üzerine bindirmeli olacak şekilde ekvator hizasında eşit aralıklı olarak yerleştirilmiştir.  Bu şekilde, 70º kuzey ve 70º  güney enlemleri arasında kalan alanda gönderilen sinyalleri alarak uydu-kara istasyonlarına (LES- Land Earth Station iletirler.

İnmarsat uydularının Cospas-Sarsat uydularına üstünlüğü; bu sistemde uydular sadece epirblerin sinyallerini iletmekle kalmaz gemiler ile kara istasyonları arasında tehlike, acelelik, emniyet ve rutin haberleşme mesajlarına da aracılık ederler. Telsiz sistemine olan üstünlüğü ise tüm bu işlemleri mesafe sınırı tanımaksızın yeryüzünün 70⁰ N - 70⁰ S enlemleri arasında kalan tüm alanında yapabilmesidir.

 Inmarsat uyduları

Inmarsat sistemi, Cospas-Sarsat sisteminden çok üstün olmasına rağmen, Cospas-Sarsat sistemi halen kullanılmaktadır. Bunun gerekçesi, her iki sistemdeki mevcut yörünge farkıdır. Inmarsat uyduları ekvatoral yörüngeli olduklarından sadece 70⁰ N ve 70⁰ S enlemleri arasında kalan alanı takip edebilmekte, Cospas-Sarsat uyduları ise kutupsal yörüngeli olduğundan tüm Dünya yüzeyini, dolayısı ile Inmarsat uydularının takip edemediği 70⁰-90⁰ N ve 70⁰-90⁰ S enlemleri arasını da takip edebilmektir. Bu neden ile  70⁰-90⁰ N ve 70⁰-90⁰ S enlemleri arasında seyir yapan gemiler Cospas-Sarsat epirblerini kullanmaktadırlar.

 Cospas-Sarsat ile Inmarsat uyduları

1.4.            Gmdss

Denizde haberleşme birinci derecede can ve mal güvenliği, ikinci derecede rutin haberleşme açısından önemlidir. Bu amaç doğrultusunda haberleşme sistemleri ve usulleri oluşturulmuş, gemilere bazı cihazların bulundurulmasında zorunluluklar getirilmiştir. Bu konudaki en son düzenleme küresel deniz tehlike ve emniyet haberleşme sistemidir. (Global Maritime Distress and Safety System-GMDSS) $ Bu sistem denizde meydana gelebilecek tehlike durumlarında arama ve kurtarma çalışmalarının uluslararası işbirliği ve yardımlaşma anlayışı içinde yapılabilmesini öngören bir haberleşme sistemidir.

GMDSS, Türkiye’nin de altına imza koyduğu Denizde Güvenlik anlaşmasına (SOLAS) dahil edilmiş ve 1 Şubat 1999 tarihinden itibaren tüm Dünya’da SOLAS’a tabi tüm gemiler için yürürlüğe girmiştir.

Bu sistemle daha öncede var olan denizde arama ve kurtarma sistem ve uygulamaları gelişen teknolojiden destek alınarak geliştirilmiştir. Bu sistemin oluşturulmasında rol oynayan iki önemli teknolojik gelişme olmuştur.

·         DSC tekniğinin telsiz cihazlarında uygulanması,

·         Inmarsat uydularının kullanılması,

Ayrıca sistemin uygulanabilmesine yönelik bazı idari düzenlemelerde yapılmıştır.

·         MMSI numaralandırma sistemi oluşturulmuştur.

·         Tehlike çağrısının verilebilme imkanlarına göre seyir bölgeleri belirlenmiş,

·         Telsiz zabitliği yeniden düzenlenmiş,

·         Seyir bölgelerine ve cihaz onarım imkanlarına göre gemilerde bulundurulması gereken cihazlar belirlenmiş,

1.5.            Zorunluluk

SOLAS kurallarını uygulamakla yükümlü olan gemiler, GMDSS kurallarına da uymakla yükümlüdür. Bunlar özetle;

·         Uluslar arası sefer yapan, 300 grt ve yukarısındaki tüm yük gemileri,

·         Uluslar arası sefer yapan, büyüklüğü ne olursa olsun, tüm yolcu gemileri,

12’den az yolcu taşıyan, spor ve gezi amaçlı tekneler (Yatlar) ile balıkçılar GMDSS kurallarına uyma zorunluluğu bulunmamakla birlikte isteğe bağlı olarak sisteme dahil olabilirler.

1.6.            Deniz Seyyar Servis Kimlikleri (MMSI)

GMDSS sisteminde ülkelere, gemilere ve uydu-kara istasyonlarına birer sayısal kimlik numarası verilir. Bu numaranın çeşitleri,

·         MID numarası,

MID (Maritime Identification Digit) yani Sayısal Deniz Kimlik numarası, GMDSS sisteminde tüm ülkelere verilen, 3 rakamlı sayısal kimlik numarasıdır. $

·         MMSI numarası,

MMSI (Mobil Maritime Service Identification) yani, Deniz seyyar servis kimlik numarası, GMDSS sistemindeki tüm istasyon ve istasyon gruplarına verilen 9 rakamlı sayısal kimlik numarasıdır. $

o   Gemilerin MMSI numarası

Verilen geminin bayrağını taşıdığı ülkenin MID numarası ile başlar, idarenin o gemiye verdiği sıra numarası ile biter. $

Örnek: GMDSS sisteminin uygulandığı bir istasyonun “271000257” olan sayısal kimlik numarası, “0”dan farklı bir sayı ile başladığı için bir gemi olduğunu gösterir. Gemilerin sayısal kimlik numarasının başındaki ilk üç rakam kayıtlı olduğu ülkenin MID numarasını verdiğinden 271, MID numarasıdır ve 271 Türkiye’nin MID numarası olduğundan gemi bir Türk gemisidir. 271’den sonraki 000257 numarası da geminin Türkiye’ye 000257. sıradan kayıtlı olduğunu gösterir. ITU yayınlarından bakarsak bu geminin M/V Pınar Kaptanoğlu gemisi olduğunu bulabiliriz.

o   Grupların MMSI numarası

GMDSS sisteminde belirli bir ülkeye bağlı gemilerden belirli bir grup için  9 rakamdan oluşan bir grup numarası alınabilir. Gruplara verilen sayısal numaralar “0” ile başlar, arkasından ülkenin MID numarası gelir. Onun arkasından da grup numarası gelir. $

Örnek: “027100015” ile ifade edilen bir MMSI numarası tek”0” ile başladığından numaranın belirli bir gemi grubuna ait olduğu, arkasından gelen 271 sayısı bu gruba bağlı gemilerin Türk gemisi olduğu, “00015”  sayısı da Türkiye’deki 15 numaralı grup olduğunu belirtir.

o   Uydu-Kara İstasyonlarının MMSI numarası,

Uydu-kara istasyonu MMSI Numaraları “00” ile başlar,€ onun arkasında 3 rakamlı istasyonun bağlı olduğu ülkenin MID numarası ile devam eder ve idarenin o istasyona verdiği sıra numarası ile biter. $

Örnek: GMDSS sisteminin uygulandığı bir istasyonun “002711000” olan sayısal kimlik numarası, “00” ile başladığı için bir uydu-kara istasyonu olduğunu gösterir. “00”dan sonra gelen “271” sayısı, MID numarası olduğu ve 271 sayısı da Türkiye’nin MID numarası olduğu için, istasyonun Türkiye’nin bir uydu-kara istasyonu olduğunu gösterir. MID numarasından sonra gelen sayıda, sıra numarası olduğu için, bu sayısal kimlik numarası, Türkiye’ye ait 1000 sıra numaralı bir uydu-kara istasyonu olduğunu gösterir. ITU yayınlarından bakarsak bu istasyonun da “İstanbul Türk Radyo” olduğunu görebiliriz.

1.7.            Bölge Ayrımları

GMDSS sisteminde bölgeler, gemilerin tehlike haberleşme imkanlarına göre oluşturulmuştur.

 GMDSS bölge ayrımları

·         A1 Bölgesi

En az bir VHF[1] kıyı istasyonunun R/Telefon haberleşme kapsam sahası içinde, devamlı olarak DSC alarmının mümkün olabileceği bir saha demektir. $ Pratikte, kıyıdan 20-30 deniz mili mesafeye kadar olan alandır.

Bir ülke için A2 olan bir bölge, bir başka ülkenin A1 bölgesi ise, bu bölge A1 kabul edilir. Örnek olarak, Ege’de kıyılarımızdan 20-30 mil sonrası ülkemiz için A2 olmasına rağmen Yunan adalarının 20-30 mili içerisine girildiğinden tüm Ege deniz A1 bölgesi olarak kabul edilmektedir.

Kıyılarımızda kurulmuş DSC mesajı alabilen kıyı istasyonları aşağıda sıralanmıştır.

·         A2 Bölgesi

A1 deniz sahası hariç; en az bir MF kıyı istasyonunun R/Telefon haberleşme kapsam sahası içinde, devamlı olarak DSC alarm yayınının mümkün olabileceği bir sahadır. Pratikte, kıyıdan itibaren yaklaşık 100-150 deniz mili mesafeye kadar olan alan.

·         A3 Bölgesi

Inmarsat tehlike alarm yayınının sürekli mümkün olabileceği fakat  VHF ve MF kıyı istasyonlarının haberleşme menzili dışındaki alandır. Pratikte, 70° kuzey ve 70° güney enlemleri arası, A1 ve A2 deniz sahaları hariç alandır.

·         A4 Bölgesi

Inmarsat uydu kapsamı dışında kalan, 70⁰-90⁰ N ve 70⁰-90⁰ S Enlemleri arasındaki bölgedir.

1.8.            GMDSS Telsiz Zabiti

Gerek zorunluluk gerekse ihtiyaç nedeni ile bir gemiye sabit bir deniz telsiz cihazının takılması ve kullanılması, o gemiyi hareketli bir telsiz istasyonu yapar. Bu da idarenin izine tabidir. Bu neden ile gemiye sabit bir cihaz alımı ve kullanımı için ilgili devlet kurumlarından izin alınır ve ruhsat çıkarttırılır. Bu cihazlar yetkisiz ve ehliyetsiz kişililer tarafından kullanılamaz. Bir gemideki harici haberleşmeyi sağlamakla görevlendirilmiş ve geminin haberleşme cihazları için  gerekli yeterlik sertifikasına sahip kişilere telsiz zabiti denir. Bu kişilerin sahip olması gereken ehliyetler, GMDSS sistemine göre düzenlenmiştir.

1.8.1.Telsiz Ehliyeti

GMDSS sistemine göre düzenlenen telsiz operatör ehliyetleri aşağıda olduğu gibidir.€

·         GMDSS Radyo-elektronik operatör (REO) belgesi,

Bu belge, teknik vasıflara sahip bir telsiz operatör ehliyet yeterliğini gösterir. “Gemide elektronik bakım” seçeneğini tercih eden gemilerde en azından bu yeterlikte ehliyete sahip ve sadece telsiz haberleşmesi ile görevli bir kişi olması gerekmektedir.

·         GMDSS Genel operatör belgesi (GOC),

Bu belge, teknik vasıflara sahip olmayan bir telsiz ehliyet yeterliğini gösterir. “Gemide elektronik bakım” seçeneğini tercih etmeyen, A1 bölgesi dışında çalışan gemilerde en azından bu ehliyete sahip iki görevlinin bulunması gerekir.

·         GMDSS Tahditli operatör belgesi (ROC),

Bu belge, teknik vasıflara sahip olmayan bir telsiz ehliyet yeterliğini gösterir. “Gemide elektronik bakım” seçeneğini tercih etmeyen, A1 bölgesinde çalışan gemilerde en azından bu ehliyete sahip bir görevlinin bulunması gerekir.

GMDSS kurallarının aranmadığı gemilerde telsiz cihazları kullanılıyorsa, aşağıdaki belgeye sahip bir personel olması gerekmektedir.

·         A1 Bölgesinde seyir yapacaklar için kısa mesafe telsiz operatör ehliyeti,

·         A1 Bölgesini aşarak seyir yapacaklar için uzun mesafe telsiz operatör ehliyetnamesi.

1.8.2.Telsiz Zabitinin Görevleri

Gemilerde telsiz zabitleri görevlerini yürütmede doğrudan kaptana bağlıdırlar ve kaptanın izni olmaksızın transmisyon yapamazlar. Gemide;

·         Telsiz cihazları yetkisiz kişiler tarafından kullanılmaz,

·         Telsiz zabitleri ve bir haberin alınması sırasında orada bulunanlar, alınan bilgiyi gizli tutmak zorundadır,

·         Başkasına ait mesajlar alınmaz, alınmış olsa bile yayınlanmaz,

Gemilerde telsiz zabitliği görevi, yukarıda belirtildiği gibi gemisine ve cihaz bakım durumuna göre (REO) veya (ROC) belgeli tek kişi veya (GOC) belgeli iki kişi tarafından yürütülür. GOC belgeli iki kişi ile bu görevin yürütüldüğü, A1 bölgesi dışında çalışan gemilerde telsiz zabitliği görevi 3.zabitindir. Onun olmadığı durumlarda, 2.zabit, görevi üstlenir. Acil durumda, köprüüstü vardiya zabitliğinin yanı sıra telsiz zabitliği görevini de yürütür.

GMDSS telsiz zabiti;

·         Telsiz kamarası ve tüm telsiz cihazlarından sorumludur,

o   Temizliklerini ve operatör bakımlarını yapar,

o   Çalışma testlerini yapar,

o   Yıllık kara bakımını takip eder, onarım, bakım kayıtlarını tutar,

·         Telsiz kayıtlarını tutar,

o   GMDSS jurnalini talimatına göre doldurur,

o   Personelin radyo telefon görüşme taleplerini, kaptan izni ve talimatı doğrultusunda sağlar, kayıtlarını tutar, ücretlendirir ve personel telefon borç listelerini aylık olarak kaptana verir,

·         Gerekli durumlarda dinleme yapar, gemiye gelen mesajları kaptana getirir,

·         Kaptan talimatı ile,

o   Rutin,

o   Acelelik,

o   Tehlike mesajlarını yayınlar,

·         Seyre hazırlık yöntemine göre seyir hazırlığı yapar,

·         Gemide bulundurulması gereken telsiz haberleşmesi ile ilgili kitapları,

o   Takip eder, eksik olanları ve kullanılamayacak derecede eski olanların yenilenmesi için kaptana talepte bulunur,

o   Bu yayınlara gelen düzeltmeleri yapar,

1.8.3.Telsiz Operatör Belgesinin Geri Alınması

Telsiz operatör yeterliği belgesine sahip olanlardan aşağıda belirtilen fiilleri işleyenlerin yeterlik belgeleri geçici olarak geri alınır veya iptal edilir.

·         Yeterlik belgesinin üç ay süre ile geçici olarak geri alınmasını gerektiren fiiller:

o   Milli ve Uluslararası deniz tehlike, acelelik ve güvenlik haberleşmelerini bir yıl içerisinde iki defa ihlal etmek,

o   Birinci alt bentte belirtilen fiiller dışındaki milli ve uluslararası işletme kurallarını bir yıl içerisinde üç defa ihlal etmek,

o   Sahil istasyonları ile haberleşme yaparken servisten kaldırılmış bir deniz aracının veya başka bir geminin ad veya çağrı işaretini kullanmak,

o   Telsiz operatör yeterliği belgesini başka bir şahsa kullandırmak,

·         Yeterliklerin iptal edilmesi ve belgenin süresiz geri alınmasını gerektiren fiiller:

o   Kamu haklarından ve medeni haklardan kısıtlanmak veya yasaklanmak,

o   Yeterliği geçici olarak geri alınmış olduğu halde bu süre içerisinde belgesiz çalışmaya devam etmek,

o   Yeterliğin bir yıl içerisinde iki defa geçici olarak geri alınması,

o   Bu maddenin (a) bendinin 3 ve 4 numaralı alt bendinde belirtilen hususları iki kez yapmak.

·         Gemiadamları Sağlık Yönergesi hükümleri uyarınca sağlık yeterliğinin, görevlerini faal olarak yapmaya engel olması durumunda, sağlık durumuna göre yeterlik belgeleri geçici olarak alınır veya iptal edilir.

1.9.            Gemideki Telsiz Cihazlarının Bakımı

GMDSS’e göre, gemilerde bulundurulması gereken elektronik haberleşme cihazları, gemilerin yapacakları sefer bölgelerine ve gemideki bakım ve onarım imkanlarına göre belirlenmiştir. Bir gemide, telsiz arızası olduğunda onun onarımını yapabilecek, REO belgeli bir telsiz operatörü olmadığı taktirde, bölgelerine göre aşağıdaki tedbirler alınır.

·         Gemi A1 ve A2 bölgelerinde seyir yapıyorsa aşağıdakilerden biri yapılır;

o   Kıyıda bakım,

Cihazlar yılda bir yetkili bir kıyı kuruluşuna kontrol ettirilerek, bakımları yaptırılır.

o   Cihaz çiftlemesi,

Gemide, bir telsiz cihaz arızası halinde, arıza giderilinceye kadar, arızalı cihazın yerine kullanabilecek ve deniz müsteşarlığı tarafından belirlenmiş ek cihaz veya cihazlar bulundurulur.

·         Eğer gemi, A3 ve A4 bölgelerinde seyir yapıyorsa, hem kıyıda bakım, hem de cihaz çiftlemesi yapılır.

1.10.        Gmdss’e Göre Gemilerde Bulunması Gereken Cihazlar

GMDSS’e göre tüm gemiler en azından aşağıdaki cihazları bulunduracaktır.€

·         VHF el telsizi

300 grt üstü yük gemilerinde 2 adet, yolcu gemilerinde 3 adet, 500 grt üstü gemilerde 3 adet Deniz frekanslarında çalışan VHF el telsizi bulunması gerekmektedir.  Bu VHF el telsizleri, gemi içi haberleşmesinde kullanılmaz. Gemideki nöbet, manevra, onarım gibi durumlarda, ihtiyaç halinde halk bandında çalışan VHF el telsizleri kullanılır. Deniz frekansında çalışan VHF el telsizleri, acil durumlarda ve gemi terk durumlarında kullanılır gemi terk edilirken can salına alınır.

·         Sabit VHF

DSC özellikli ve otomatik ch.70 dinlemesi yapabilir olacaktır. Eğer bu özellik yoksa, ayrı bir otomatik ch.70 dinlemesi yapabilen cihazda (Watch Receiver) bulundurulacaktır.

·         SART

Gemi terk edilirken can salına alınan ve çalıştığında, gemi radarlarında iz bırakan, 9 GHz’de çalışacak, 300-500 grt arası gemilerde 1, yukarısı tonajlarda 2 adet bulunacaktır.€

·         Emniyet mesajlarını alabilecek bir cihaz,

o   NAVTEX alıcısı veya,

o   HF Nbdp alıcı veya,

o   Müstakil  bir EGC cihazı veya,

o   İnmarsat terminali.

·         EPİRB

o   Gemi A1 sahası içinde çalışıyorsa, VHF DSC Epirb (156.525 mhz- ch.70 ile aynı frekans, çevredeki VHF alarmlarını otomatik aktive eder)

o   Gemi, A2 ve A3 sahasında çalışıyorsa Inmarsat Uydu Epirb (1.6 Ghz),

o   Gemi, A4 sahası içinde çalışıyorsa, Corpas-Sarsat kutupsal uydu epirb (406 mhz) €

GMDSS’te bölgelerine göre gemilerin hangi cihazları bulundurmalarının gerektiği aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.

·         A1 deniz sahasında çalışan gemiler,

GMDSS’e göre bulundurulması gereken en az cihazları bulunduracaktır.

·         A2 deniz sahasında çalışan gemiler,

GMDSS’e göre bulundurulması gereken en az cihazlara ilaveten bir MF telsiz cihazı bulunduracaktır. Bu cihaz aşağıdaki özellikler sahip olacaktır.

o   DSC özellikli,

o   Telex gönderme ve alma imkanına sahip,

o   Otomatik alarm tehlike mesajlarını alma imkanına sahip.

·         A3 ve A4 deniz sahasında çalışan gemiler,

A1 ve A2 bölgelerinde çalışan gemilerin bulundurdukları cihazlara ek olarak bir MF/HF telsiz cihazı bulunduracaktır. Bu cihaz aşağıdaki özellikler sahip olacaktır.

o   DSC özellikli,

o   Telex gönderme ve alma imkanı olan,

o   Otomatik alarm tehlike mesajlarını alma imkanı bulunan.

A3 deniz sahasında çalışan gemiler, eğer Inmarsat cihazları varsa, HF cihaz bulundurmak zorunda değildir.

1.11.        Navtex

Belirli kıyı istasyonları tarafından gemilere radyo-teleks yöntemi ile otomatik olarak güvenlik bilgilerinin yayınlanmasında kullanılan uluslar arası servise ve bu bilgileri almakta kullanılan cihazlara kısaca “ Navteks” (Navtex) denir.

Navteks mesajı yayınlayan istasyonlara, yayınları için 4’er saat ara ile 10’ar dakikalık süre verilmiştir. Yurdumuzda Navteks yayını yapan istasyonlar ve yayın saatleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

            Bu cihazlar, dar band doğrudan yazan telgraf (NBDP) tekniği ile 518 khz.’de mesajlarını gönderir. Navteks yayınlarının menzili, kıyı istasyonundan itibaren 300–400 nm kadardır. $

Navteks cihazlarında, kâğıttan tasarruf amacı ile belirli istasyonları ve belirli mesaj tiplerini seçme imkânımız vardır. Ancak; (A)Denizcilik Uyarı mesajları ile  (L)eklerini, (B)Meteoroloji Uyarı mesajlarını ve (D)Arama ve Kurtarma mesajlarını seçim dışında bırakma imkânımız yoktur.$

Mesajların kategorileri cihaz üzerinde sadece kodları ile gözükür. Bu kodlar aşağıda olduğu gibidir

A -       Denizcilik Uyarı

B -       Meteoroloji Uyarı

C -       Buz Raporları

D -       Arama ve Kurtarma Bilgisi

E -       Hava Tahmin Raporları

F -       Pilot Servis

G -       Decca

H -       Loran

I -         Omega

J -        Uydu Seyir

K -       Diğer Elektronik Seyir Sistemleri

L -        Denizcilik Uyarı Mesajlarının Eki

V -       Özel Servis

W -      Özel Servis

X -       Özel Servis

Y -       Özel Servis

Z -       Yayınlanacak Mesaj Olmadığını Belirtir.

Bir teleks mesajı başlık (Preambül) ve metin kısmından oluşur. Başlık bölümü birbirlerinden virgül ile ayrılmış ve sırayla yazılı aşağıdaki bilgileri kapsar.

ZCZC: Bu kod, mesajdan önce yayınlanan faz sinyallerinin sonunu belirler.€

B1-B2-B3-B4: Yayın yapan istasyonun tanıtım karakteri, mesaj kategorisini belirten karakter ve mesajın seri numarası.

hhmm: Mesajın yayın saati (hh;saat , mm;dakika)

ODR nn: Mesajın kaç kere yayınlandığı.

hhmm: UTC mesajın yayın saatini UTC[2] olarak gösterir.

mmm yy: Mesajın yayınlandığı ay ve yıl (son iki rakam)

Ve yayın yapan istasyonun ismi

Örnek:

ZCZC, IA25, 1620, ODR 18

1320 UTC, OCT 06

İZMİR TÜRK RADYO

Mesajın çözümü:

Mesaj başlar, İzmir radyonun - denizcilik uyarı mesajı – mesaj numarası 25, yayın yerel saat ile 1620’de yayınlanmış, bu mesajın 18. kez tekrarıymış, mesaj evrensel saat ile 1320’de yayınlanmış, mesaj Ekim 2006 yılında yayınlanmış, yayını İzmir Türk Radyo yapmış.

Bu cihazların çalıştırılması ile ilgili bir ayar yoktur, sadece navteks yayını yapan bir istasyonun menziline girince açılır, menzilden çıkınca kapatılır. Bu cihazlarda mesajı yazmak için küçük rulo kâğıtlar kullanır. Cihaz devredeyse ve yeteri derecede kuvvetli sinyal varsa, cihaz mesajı otomatik olarak alır ve rulo kâğıda yazarak çıkartır.

Kâğıdı bittiğinde ön taraftaki kapağı açılır, rulo şaftı yerinden alınır, şaft yeni rulonun içinden geçirilir ve şaft kâğıt rulosu ile birlikte yerine takılır. Bir miktar kâğıt rulodan çıkartılır ve rulo yerinin üzerinde bulunan kâğıdın geçtiği yerden geçirilir. Yuvasından geçirilen kâğıt besleme tuşuna basılarak yürütülür. Kâğıdın yerine takıldığına emin olununca cihazın önündeki kâğıt yeri kapağı kapatılır.

Navteks cihazları farklı farklı firmalar tarafından yapılsa da hepsi birbirine benzer. Ancak bir gemiye güverte zabiti veya kaptan olarak giden her kişi gemideki cihazın kılavuz el kitabını alır ve bir kere olsun tam olarak okuyarak cihazın üzerinde çalışır. O cihazı kullanmasını öğrenir ve zamana bağlı olarak ta o cihazda kullanım becerisini kazanarak hünerlerini artırır.

1.12.        Uygulama

GMDSS gereklerini sağlamak için;

·         Geminin solas’a gore Gmdss’e tabi olup olmadığı belirlenir.

·         Gmdss’e tabi gemi için MMSI numarası alınır.

·         Geminin çalışma bölgesi belirlenir.

·         Gemide REO belgeli bir telsiz zabitinin istihdam edilip edilemeyeceği belirlenir.

·         Gemiye REO belgeli bir telsiz zabiti konulamıyorsa çalışılacak bölgeye gore uygun telsiz cihazı kullanım yeterliğine sahip gemiadamı istihdamı yapılır.

·         Gemiye Gmdss’e tabi gemilerde olması gereken en az sayı ve özelliklerdeki cihazlar konulur.

·         Geminin A1 sefer bölgesini aşarak çalışması halinde bölgeye göre ek cihazlar ile donatılmasını sağlar.

2.  ARAMA KURTARMAYI MANİPLE ETMEK

2.1.            Arama Kurtarma Organizasyonu

Deniz arama ve kurtarma; tehlikede içinde olan ve yardım isteyen gemileri arama, bulma ve kurtarma çalışmasıdır. Bu çalışmanın iki temel unsuru vardır.

·         Gemi elektronik muhaberesi ve yardım talebi,

Yardım talebinin iletilmesi; gemilerin sahip oldukları elektronik haberleşme imkanlarına bağlıdır. Gemiler bu maksatla, çalıştıkları gmdss bölgesine bağlı olarak yeterli sayı ve özellikte haberleşme cihazı bulundururlar. Bu cihazlar ile verdikleri tehlike alarmı ve kurdukları muhabere ile kurtarma çalışmalarını başlatırlar.

·         Yardım organizasyonu ve kurtarma,

Devletler uluslararası anlaşmalara bağlı olarak ülkelerinde gerektiğinde diğer ülkeler veya uluslar arası kuruluşlarla koordineli olarak çalışabilecek arama ve kurtarma teşkilatlarını kurmuşlardır. Bu kuruluşlar koordinasyon ve arama-kurtarma birimlerinden oluşmuştur. Koordinasyon merkezleri doğrudan veya yabancı ülkeler veya uluslar arası kuruluşlardan aldıkları ihbarlara bağlı olarak tek başlarına veya yabancı ülkelerle ortaklaşa kurtarma çalışmalarını yaparlar.

2.2.            Gemi Elektronik Haberleşmesi

Gemiler bir acil durumda veya gemi terk durumunda aşağıdaki cihazları tek veya çift taraflı haberleşme amacı ile kullanırlar;

·         Sabit telsiz ve uydu haberleşme cihazları; gemi ile çevre gemiler ve telsiz ve uydu istasyonları arasındaki tehlike haberleşmesinin yapılmasında kullanılır.

·         El VHF cihazları; deniz frekanslarına sahip olup gemi terk edilirken kaptan ve filikalar arasındaki irtibatın sağlanmasında kullanılır. 300 grt’dan 500 grt’a kadar olan yük gemilerinde en az iki, 500 grt üstü yük gemilerinde ve tüm yolcu gemilerinde en az üç adet bulunmak zorundadır.

·         EPİRB, gemi battıktan sonra el veya otomatik olarak devreye girerek cinsine göre sahil veya uydular aracılığı ile uydu istasyonlarına formatlı tehlike sinyali gönderir.

·         SART, arama kurtarma gemilerinin radarlarına sinyal göndererek bulunmayı kolaylaştırır.

2.2.1.EPIRB

EPIRB (Emercency Position Indicating Radio Beacon); acil bir durumda el ile veya alınamadan geminin batması halinde otomatik olarak gemiden ayrılıp denizde yüzer halde kendi kendine çalışmaya başlayan ve bulunulan deniz bölgesine göre GMDSS sisteminin belirlediği frekanslarda telsiz istasyonlarına veya uydular aracılığı ile uydu kara istasyonlarına belirli formatta tehlike işareti gönderebilen bir cihazdır. (Uydu yer istasyonları aldıkları bu mesajları arama kurtarma merkezlerine geçerler)$

Solas’a tabi her gemide bölgesine göre bir tane VHF veya COSPAS-SARSAT uydu veya INMARSAT uydu epirb bulundurması gerekir. Batması halinde bir yere takılmadan kolayca su üstüne çıkabilecek şekilde gemide açık bir yere monte edilir. (Geminin batması halinde otomatik olarak su yüzüne çıkıp sinyal göndermeye başlayacak olmasına rağmen kazazedelerden ayrı ayrı yerlere düşmeleri veya sürüklenmeleri olasılığına karşı gemi terk edilirken can salına alınırlar.) $

EPİRB genel olarak iki üniteden oluşur,

·         Radio Beacon

Sinyali gönderen ünitedir. Yüzme özelliğine sahiptir. 48 Saat devamlı çalışma ömrüne sahip bir bataryası vardır. Üzerinde el ile veya otomatik olarak cihazı çalıştıracak düğmeler vardır.

·         Serbest bırakma ünitesi

Radio beacon cihazını üzerinde taşıyan ve tehlike anında serbest bırakan ünitedir. Ünitenin üst kısmında radio beacon’ın yerleştirilmesi için yaylı bir yatak alt tarafında hidrostatik serbest bırakma mekanizmasına bağlı ikinci bir yatak bulunur. Radio Beacon bu yataklar arasına oturtulur. Geminin batması halinde, suyun 3-4 m.’deki basıncı ile çalışarak, cihazı serbest bırakır.

                                        Bir EPIRB ve otomatik olarak gemiden ayrılışı

Epirb tarafından gönderilen sinyaller kıyı veya uydu istasyonları tarafından alınarak arama kurtarma koordinasyon merkezlerine gönderilir.

Bir Epirb’in bir arama kurtarma çalışmasını maniple etmesi ve SART

2.2.2.SART

SART (Searc And Rescue Transponder), gemilerde bulunan ve aktive olduğunda çevredeki gemilerin radarlarına iz bırakıcı sinyal göndererek bulunmayı kolaylaştırıcı bir cihazdır. Gemi terk edilirken alınarak can kurtarma aracına götürülür ve orada çalıştırılır. El ile devreye alınır. Devreye alındığında bekleme durumuna geçer. Bir radar sinyali aldığında aktive olarak çevredeki gemilerin radarlarına iz bırakıcı sinyal gönderir. Denizde yüzebilir. Bu cihaz aynı zamanda radar transponder olarak adı geçen cihazdır. 300 grt ile 500 grt arasındaki yük gemilerinde ve yatlarda en az bir tüm yolcu gemileri ile 500 grt üstü yük gemilerinde en az iki tane SART cihazı bulundurulmalıdır.

SART cihazları, gemi terk edilirken kolayca alınıp can kurtarma aracına götürülebilecek şekilde bulundurulur. Salda su seviyesinden en az 1 m. yüksekte duracak şekilde monte edilir. Ancak bu zorunlu değildir. Monte imkanı yoksa bir salvo ile araca bağlanıp denize salınabilir. Ancak SART cihazı ne kadar yükseğe monte edilirse o kadar uzaktan görülme imkanı bulunmaktadır.

SART cihazları su geçirmez yüzebilir fakat otomatik serbest bırakma tertibatı olmayan cihazlardır. Bu neden ile mutlaka gemi terk edilirken alınarak can kurtarma araçlarına götürülürler. Birden fazla sart cihazının bulunduğu gemilerde tüm cihazlar birlikte devreye alınmaz can kurtarma araçları gemiden ayrılıp nete bir yerde birleştikten sonra sırası ile çalıştırılırlar. Birinin bataryası bittiğinde diğeri devreye alınır.

Cihaz devreye alındıktan sonra “hazır ol” durumunda bekleme yapar. Bir geminin radar sinyalini alması ile aktif hale geçer ve yayın yapmaya başlar. Yayın süresi 8 saattir. Yayını alan radarın ekranında merkezden dışa doğru tek hat üzerinde 12 nokta oluşur. Noktaların hizası sart cihazının hizasıdır. Merkezine en yakın olan nokta  da cihazın bulunduğu yerdir. Radar sart cihazına yaklaştıkça noktalar yayvanlaşmaya başlar ve mesafe 1 milin altına düştüğünde, bu yaylar birer daire şekline dönüşür.

                                      Çalışan bir SART'ın radarda oluşturduğu izler

2.3.            Yardım Organizasyonu

Devletler, uluslar arası anlaşmalar doğrultusunda ülkelerinde arama ve kurtarma ile ilgili organizasyonları yaparlar. Alınan yardım çağrılarında bu organizasyonlar devreye girer karşılıklı bilgi alışverişi ve yardımlaşma gerçekleştirilir.

Bu organizasyon içindeki birimler görev paylaşımına göre ülkelerde farklı isimler alır. Ülkemizdeki düzenlemeye göre aşağıdaki organizasyon oluşturulmuştur.

·         AAKKM : Ana arama kurtarma koordinasyon merkezi, bakanlıklar bünyesinde kurulan en üst arama kurtarma birimidir. Üst düzey koordinasyonları ve ülke dışından alınacak veya verilecek yardımları koordine eder.

·         AKKM : Arama ve kurtarma koordinasyon merkezleri tarafından, arama kurtarma organizasyonları yapılır. Tehlike içerisinde olan gemilerin telsiz cihazları ile verdikleri alarmlar, kıyı istasyonları tarafından alınarak en yakın AKKM ‘ne ulaştırılırlar. Bu merkezler, bilgi toplayan, mevcut arama ve kurtarma planları doğrultusunda, kurumlar arası veya komşu ülke AKKM’leri ile organizasyon yapan birimlerdir. Alınan ihbarları değerlendirerek, derhal o bölgeden sorumlu olan, AKM’ye ve ana arama ve AAKKM’ye bildirirler.

·         AKM : Arama ve kurtarma merkezi, (SAR, Search And Rescue) kurtarma çalışmalarını yürütülür. AKM’leri, AKKM’nden aldıkları bilgi ve talimatlar doğrultusunda, derhal faaliyete geçerek, emirleri altındaki arama ve kurtarma birliklerini (AKB) görevlendirerek, arama kurtarma faaliyetini başlatırlar.

·         AKB : Arama ve kurtarma birlikleri, AKM’lerin emri altında çalışan, bir arama kurtarma faaliyetini gerçekleştirmek için gerekli, plan, eğitim,teçhizata ve bot, helikopter, uçak gibi arama ve kurtarma araçlara sahip birimleridir.

2.3.1.Arama Kurtarma Uygulaması

Gemiler bir acil durumda aşağıdaki şekillerde tehlikede olduklarını ve yerlerini belirtirler.

·         Telsiz cihazlarından radyo telefon olarak verdikleri “Tehlike” mesajları ile,

·         Telsiz cihazlarından “DSC” tekniği ile verdikleri “Tehlike” mesajları ile,

·         Uydu cihazları ile verdikleri “Tehlike mesajları” ile,

·         Geminin batışı ile otomatik olarak su üstüne çıkarak aktive olan veya el olarak çalıştırılan “EPIRB” lerin verdikleri “Tehlike” sinyalleri ile,

·         Çalışan SART cihazlarının gönderdiği yer belirtici sinyaller ile,

GMDSS’de yer alan iletişim ağı

 Karada ve çevrede, gemilerden gelen tehlike mesaj ve sinyallerini alacak aşağıdaki istasyonlar bulunmaktadır,

·         Uydu yer istasyonları, (LES:Land Earth Station)

·         Yerel kullanıcı terminaller, (LUT:Local User Terminal)

·         Kıyı telsiz istasyonları,

·         Çevredeki gemiler,

Acil durum teçhizatından yayınlanan ilk tehlike mesajları

Gemiler bir acil durumda aşağıdaki şekillerde tehlikede olduklarını ve yerlerini belirtirler.

·         Inmarsat uydusu,

Gemideki Inmarsat cihazından yayınlanan mesaj ile kendi frekansında çalışan Epirb’lerin sinyallerini alır,

·         Cospas-Sarsat uydusu

Kendi frekansında çalışan uyduların sinyalini alır,

·         Kıyı istasyonları,

Telsiz cihazlarından gelen radyo telefon veya DSC mesajları ile telsiz frekansında çalışan Epirb’lerden gelen sinyalleri alır.

·         Çevre gemiler,

Telsiz cihazlarından gelen radyo telefon mesajlarını alır.

  

LES, LUT, Kıyı istasyonları ve bölgedeki gemilerden arama ve kontrol merkezlerine acil durum tehlike mesajlarının geçilmesi

·         Inmarsat uydusu,

Aldığı mesaj ve kendi frekansında çalışan Epirb’lerin sinyallerini LES’e geçer.

·         Cospas-Sarsat uydusu

Kendi frekansında çalışan Epirb’lerin sinyalini LUT’a geçer.

·         Çevre gemiler,

Telsiz cihazlarından yayınlanan mesajları alır. Eğer yardım isteyen gemi bir kıyı istasyonuna ulaşamadıysa aracılık ile bir kıyı istasyonuna iletir.

GMDSS'in işlemesi; SAR birimlerinin yer alması ve iletişim

·         LES aldığı uydu mesajlarını ve Epirb sinyallerini çözümleyerek İnternet aracılığı ile AKKM’ne geçer.

·         LUT aldığı uydu mesajlarını ve Epirb sinyallerini çözümleyerek İnternet aracılığı ile AKKM’ne geçer.

·         Kıyı istasyonları doğrudan veya aracılık ile aldıkları mesajlar ile Epirb’den aldığı tehlike sinyallerini çözümleyerek İnternet aracılığı ile AKKM’ne geçer.

Arama Kurtarma Koordinasyon Merkezleri aldıkları bilgileri değerlendirilerek, yardıma ihtiyacı olan gemiye en yakın arama kurtarma (SAR, Search And Rescue) merkezine bildirilir. Burada derhal arama kurtarma birimleri harekete geçirilerek yardıma gidilir. Eğer, geminin bulunduğu yere uygun bir arama kurtarma birimi gönderilemiyorsa yardım isteyen gemiye yakın uygun bir gemi seçilerek o gemi arama ve kurtarma ile görevlendirilir. Bu görevi alan Kaptanlar, görevi yerine getirmek ile sorumludur. Örnek olarak bir Epirb sinyali aşağıdaki şekilde bir arama ve kurtarma çalışmasını başlatır.

Bir Inmarsat Epirbinin gönderdiği tehlike sinyali, Inmarsat uydusundan alınır uydu yer istasyonuna gönderilir. Burada değerlendirilen sinyal, mesaj olarak internet aracılığı ile AKKM’ine gönderilir. Bu merkez, durumu AKM’ne bildirir. AKM, emrindeki bir AKB’ni görevlendirir. Bu şekilde arama kurtarma çalışması başlatılır.

2.4.            Bulunma

Arama kurtarma birimi olan bot, helikopterler ve uçaklar rotalarını tehlike mesajları ve epirb’lerden tespit edilen koordinatlara yönlendirirken bir yandan da sart’ların sinyallerini ve kazazedelerin işaretlerini araştırırlar.

Keşif uçakları kazazedeleri tespit ettiğinde “kazazedelerin görüldüğü ve en kısa zamanda yardımın geleceğini,

·         Portakal rengi duman işareti veya üç tek beyaz işaret fişeği ile gösterilir.

Sonra arama kurtarma birimlerine yön gösterir. Bu arama ve kurtarma birimlerinin menzilini aşan mesafelerde ise çevre gemiler yönlendirilerek kazazedelere ulaşılır. Keşif uçağı bir gemiyi, tehlikede bulunan kişilerin bulunduğu tarafa sevk etmek için,€

·         Onun üzerinde tur atar,

·         Pruvaya yakın, pruva hattını kesecek şekilde geçer, motor gücünü azaltıp çoğaltır, kanatlarını bir aşağı bir yukarı gelecek şekilde sallar ve,

·         Kazazedelerin bulunduğu yöne doğru uçar.

Kazazedeler ile arama kurtarma bot ve gemilerinin ilk temaslarında kazazedeler bulunmayı kolaylaştırmak amacı ile aşağıdaki yöntemleri uygularlar.

·         Bir deniz aracı görüldüğünde el VHF cihazıyla tehlike çağrısı (MAYDAY) yapılır veya sesin ulaştığından emin olunamazsa maniple ile SOS (…---…) işareti verilir. (uzak mesafeden veya batarya zayıfladığında konuşma iletilemez ancak maniple ile iletilebilir)

El VHF'i

·         Mors işaretini verebilen ışıldakla veya gündüz, güneş aynası ile SOS (…---…) işareti verilir.

Güneş aynası ile işaret verme

·         Gece arka arkaya atılan iki kırmızı paraşütlü işaret fişeği ve yaklaşan gemiye el maytabı ile gündüz ise sarı duman ile işaret verilir.

                      Paraşütlü fişek işareti             Duman kandil işareti             El maytap işareti

·         El işaretleri, sallanan kumaşlar, tabanca atışları, alevler vbg şeyler anormal bir durumu olduğunu belirtir.

                                El işaretleri                Alev işareti               Tabanca atış işareti

Bu işaretler, birlikte veya ayrı ayrı kullanıldığı veya gösterildiği zaman, tehlikeyi veya yardım istendiğini belirtir.

Kurtarma araçları gelmeden yakın kıyıya gelen kazazedeler ile onlara sahilden yardım etmeye çalışan kişiler arasında özel anlam taşıyan bazı işaretler ile haberleşme yürütülür. Bu işaretlerin su geçirmez birer örnekleri, can kurtarma araçlarında bulunur ve gerektiğinde buradan yararlanılarak kullanılır.

Tehlikede bulunan küçük teknelerdeki kişilere çıkacakları uygun sahilin gösterilmesinde;

·         Çıkılacak sahilin uygun olduğu;

Beyaz bir ışığın düşey hareketi veya yeşil bir işaret fişeğinin atılması ile,

·         Çıkılacak sahilin tehlikeli olduğu,€

Beyaz bir ışığın yatay hareketi veya kırmızı işaret fişeğinin atılması ile,

·         Çıkılacak sahilin tehlikeli olduğu ve uygun sahilin belirtilmesi,

Beyaz bir ışığın yatay hareketini takiben yere konması ve ikinci bir beyaz ışığın uygun sahil tarafını göstermesi veya kırmızı işaret fişeğinin dikey atılmasını takiben beyaz bir işaret fişeğinin uygun sahil tarafına atılması ile,

2.5.                  Uygulama

Arama kurtarmayı maniple etmek için;

·         Telsiz cihazlarından radyo telefon yöntemi ile “Tehlike” mesajının verilmesini sağlanır.

·         Telsiz cihazlarından “DSC” tekniği ile “Tehlike” mesajının verilmesini sağlanır.

·         Uydu cihazları ile “Tehlike mesajı”nın verilmesi sağlanır.

·         Mümkün olduğu taktirde geminin batışı öncesi alınan “EPIRB”in çalıştırması sağlanır.

·         Geminin batışı öncesi alınan “SART”ın çalıştırılmasını sağlanır.

·         Kurtarma gemileri ile temasta işaret verilmesi sağlanır.

---

[1] VHF: 30-300 Mhz frekans bandı $

[2] Universal Time Coordinate- Evrensel Koordine edilmiş saat

 "Yazı, edinilen yeni bilgi, değişim ve yapılan yorumlar ile tekrar tekrar güncellenmektedir. Bu neden ile kopyalayıp almak yerine ihtiyacınız olduğunda tekrar açıp okumanızda yarar bulunmaktadır. Bu yazı her zaman burada olacaktır."